Abstract:

Serbest piyasa ekonomisini tercih eden ülkelerde yaşanan ekonomik krizler, bu konu hakkında yapılan bilimsel çalışmaları arttırmıştır. Araştırmalarla birlikte krizle ilgili tanım, kavram ve sınıflamalar da artmıştır. Ekonomik krizlerle ile ilgili önemli alt başlıklardan biri de kriz sinyallerinin başarılı biçimde tespit edilmesidir. Bunun için ekonomik göstergeleri, istatistiksel modelleme teknikleri ile bir araya getirerek kullanmak mümkündür. Bu çalışma ile ülke ekonomisinin nabzını doğru şekilde tutmak ve olası bir krizi öngörebilmek için seçilmiş reel ve finansal değişkenlerle bir endeks kurmak amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda on üç seçilmiş değişkenin derlenen ve hesaplanan aylık verilerine Temel Bileşenler Analizi uygulanarak, beş temel bileşen elde edilmiştir. Bileşenlerin toplam değişkenliği açıklama oranı %79,9 olarak bulunmuştur. Beş temel bileşen, kendi varyans açıklama oranları ile ağırlıklandırılarak birleştirilmiş ve tek boyutlu kriz endeksi elde edilmiştir. Elde edilen endekse zaman serisi analizi uygulanarak öngörü yapılmıştır. Ayrıca En Küçük Kareler Tabanlı Kümülatif Toplam Kontrol Grafiği yöntemi ile endekste yapısal kırılmaların olduğu tespit edilmiştir. 2005 Ocak-2020 Mart tarihleri arasında Türkiye ekonomisinde istatistiksel olarak anlamlı beş kırılma: 2007 Nisan, 2008 Aralık, 2010 Haziran, 2012 Temmuz ve 2017 Hazirandır. Endekste yaşanan kırılmaların bu tarihler doğrultusunda ekonomik ve siyasal gündemle ilişkileri incelenerek yorumlanmıştır.

Keywords: