Görüntüleme
48
İndirme
11
Tasavvuf tarihi özelinde fikrî ve kültürel açıdan çepeçevre kuşatılmış şartları derin bir okumaya tabi tutarak anlamaya çalışmak, bu istikametteki metinleri anlamayı zorunlu kılmaktadır. Bu metinler, geçmiş dönemlerde pek çok dönemeci aşarak günümüze intikal etmiştir ve bunlar çeşitli şartlarda okunmuştur. Bin yılı aşan İslâm irfânı, çeşitli asırlarda yazılmış pek çok irfânî metin ile bu zorunluluğu araştırmacıların omuzlarına yüklemektedir. İrfânî metinlerin iyice incelendikten sonra anlaşılabilmesi konusunda en önemli sorunlardan biri, irfânın ortaya çıkışı, meseleleri ve bir ilim olarak kültürel ve bağımsız bir yönelime nasıl girdiği ve elbette bu süreçte nasıl geliştiğinin anlaşılması problemidir. Tasavvuf tarihi araştırmaları tasavvufî süreci iki ana gövdede mütalaa etmektedir. İbnü’l-Arabî’ye kadar olan ilk dönem, daha ziyade ahlâkî bir muhteva ve zühd yapısı içinde tezâhür eden bir dönemdir. Bu dönem teknik bir adlandırma ile fıkh-ı bâtın olarak isimlendirilmektedir. İbnü’l-Arabî ile birlikte metafizik düşüncenin hâkim olduğu ve İbnü’l-Arabî ve takipçileri tarafından şekillendirilen ikinci dönemde, zühd ve ahlâk, bir metafizik düşünce sistemine dönüşmeye başlamıştır. Bu dönem, ilm-i ilâhî, ilm-i tahkîk, ilm-i esrâr, tasavvuf metafiziği, tasavvuf felsefesi, felsefî tasavvuf, nazarî tasavvuf ve vahdet-i vücûd doktrini gibi isimlerle anılmaktadır. Bu durumda nazarî tasavvufu felsefeden ayıran nokta, tasavvufun seyr u sülûk ile olan kuvvetli bağıdır. Bir üstadın rehberliği olmadan bu yolu kat etmek zordur, üstadsız yola çıkmak, övülen bir iş değildir. Çünkü yolun inceliklerini bilen bir üstad olmadan bu yola çıkmak, tehlikeli olabileceği gibi bazen elde edilecek sonuçlar bakımından sınırlı da olabilir. İmam Gazzâlî ve İbnü’l-Arabî’den önce metafizik tasavvufun hiyerarşik konumunu İbn Sînâ’nın belirlediği iddia edilmiştir. Fıkh-ı bâtın sonrası vahdet-i vücûd düşüncesinin yanı sıra İşrâkî geleneğin tasavvuf metafiziği içerisinde yer aldığını kabul etmek gerekir. Bu bağlamda Sühreverdî, İbn Sînâ’dan etkilenmiş bir sûfî olarak İbn Sînâ’ya ait bazı kavramları kullanmakta ve İbn Sînâ’nın kayıp Maşrık Hikmeti’ni aradığını, buna mukabil bu bilgiyi kendisinin bulduğunu ifade etmektedir. İşrâkî gelenekte tasavvuf metafiziği, daha ziyade “teellüh” kelimesi ile ifade edilir. “Teellüh”, ilâhiyat bilgisine mistik müşahede ile ulaşmanın yöntemi, “müteellih” ise metafizik gerçeklik hakkında kavramsal düşüncenin dışında ve ötesinde mistik bir vizyona sahip olan kimsedir. Burada Sühreverdî-i Maktûl, kendi dok-sografik tasnifini yaparak sekiz hakîm tipinin en başına “müteellih”i koymaktadır. Teosofik düşüncenin gerçekten en derin irfân modelini, İbnü’l-Arabî ve onun öncülüğünde Sadreddîn Konevî gibi öğrencileri ortaya koymuşlardır. İbnü’l-Arabî’nin ifade ve yorumlarındaki harikulade kudret, günümüze kadar İslam irfân tarihinde eşi benzeri görülmemiş bir bakış açısı ortaya koymuştur. Ne var ki bu teori ile eş zamanlı ya da daha sonra ortaya konmuş ve birçok yönden birbirleriyle bağlantılı teorilerin varlığı inkâr edilemez. Üstelik bu teoriler, sadece tasavvufun kendi dinamikleriyle de açıklanamayacak kadar farklı düşünsel yapılarla irtibatlı görünmektedir. Bu noktada tasavvuf, kelâm ve felsefenin, bir tedahül oluşturacak şekilde benzer parametreleri kendi metodolojileri içerisinde şekillendirdikleri söylenebilir. Bu nazarî teşekkül süreci aynı zamanda disiplinler arası bir etkileşim sürecidir. Örneğin tasavvuf düşüncesini etkilemiş olan feyz nazariyesi Platon temelli bir referans zeminine sahiptir. Bu teori Aristo’nun düşünce dünyasına uymaz. Tasavvuf, İbn Sînâ üzerinden etkilendiği öngörülebilecek şekilde feyz nazariyesinden kendi neşvesi içerisinde yararlanmıştır. Ne var ki pek çok sûfî, tıpkı Yunus Emre’nin Divân-ı İlâhiyât’ında açıkça görüldüğü gibi Aristo’nun Anâsır-ı Erba‘a düşüncesinden de beslenir. Tasavvufun farklı tezâhür ve meşrepler ile bağlantılı olduğu kabul edilmelidir. Bu doğrultuda İşrâkî gelenek içerisinde İbnü’l-Arabî’nin düşünce dünyasına oldukça yaklaşan Molla Sadrâ’nın vahdet-i sinhiyye yorumu ve teşkîk teorisi, birtakım benzerliklerine rağmen önemli ölçüde farklılıklar içeren tasavvufî yaklaşımlardır. Molla Sadrâ, âriflerin ve felsefecilerin felsefe ve irfân arasında gerek düşünce gerekse de dil bakımından bir eklektik yapı ve uyum konusundaki sarf ettikleri çabaları, nihâî kemal noktasına getirmiştir. O, İşrak Şeyhi’nin harcadığı gayretlerin boşa gitmesine müsaade etmemiş ve onun gayreti, sadece felsefe ile irfânı metot bakımından birleştirmekle kalmamış, bu durum, içeriği de ele alacak şekilde genişlemiştir. Nihayetinde zevkî ve şuhûdî metot ve vahdet-i vücûdun içeriği, felsefede de kabul gören bir konu haline gelmiştir ve Molla Sadrâ bunu felsefî bakımdan istidlalleri ile ortaya koyabilmiştir.
In Tasavvuf's historical particularity, trying to understand the conditions surrounded by an intellectual and cultural point of view undergoing a deep reading makes it compulsory to understand the texts in this position. These texts have passed many periods to the present day and have been read in various conditions. More than a thousand years of Islamic Irfan, with many Irfanic texts written in various centuries, carries this obligation on the shoulders of the researchers. One of the most important issues about how Irfanic texts can be understood after a thorough examination is the problem of the appearance of Irfan, the issues and the understanding of how it enters a cultural and independent direction as a science and of course how it develops in this process. Tasavvuf's historical research is the process of tasavvuf in two main bodies. The first period of Ibn al-Arabi is a period that is more than a moral mountains and the structure of the Zühd. This period is referred to as a technical name. In the second period in which metaphysical thought ruled along with Ibn al-Arabi and was formed by Ibn al-Arabi and his followers, Zühd and Morality began to turn into a metaphysical thought system. This period is mentioned by names such as ilm-i ilâhî, ilm-i tahkîk, ilm-i esrâr, tasavvuf metaphysics, tasavvuf philosophy, tasavvuf philosophy, nazarî tasavvuf and vahdet-i body doctrine. In this case, the point that separates the Nazarî tasavvufu from the philosophy is the strong bond of the tasavvuf with the seyr u sülûk. It is difficult to follow this path without the guidance of a master, to go on the unbeatable path is not a praised job. Because going on this path without a master who knows the subtles of the path can be dangerous, and sometimes it can be limited in terms of the results to be achieved. It is believed that Imam Gazzali and Ibn al-Arabi have determined the hierarchical position of metaphysical tasavvuf before Ibn Sîna. It is necessary to admit that the thought of the body after the Fıkh-i-bât, as well as the Working Tradition, is included in the metaphysics of Tasavvuf. In this context, Sûreverdî uses some concepts of Ibn Sîna as an influenced Sûfî from Ibn Sîna, and Ibn Sîna is looking for the lost Maşrık Wisdom, and it is possible that he finds this knowledge himself. In the literary tradition, tasavvuf metaphysics is expressed by the word "teellüh" rather. The "Teellüh" is the method of obtaining the knowledge of divinity with the mystical client, while the "miteellih" is the one who has a mystical vision of metaphysical reality beyond and beyond the conceptual thought. Here, Sûreverdî-i Maktûl, making his own doc-sographical designs, puts the "müteellih" on the top of eight judges. The most profound model of theosophical thought has been revealed by the students such as Sadreddîn Konevî and Ibn al-Arabi under his leadership. The magnificent power in the expressions and interpretations of Ibn al-Arabi has revealed an unprecedented view of his wife in the Islamic history until today. Nevertheless, the existence of the theories that are simultaneously or later revealed with this theory and in many ways connected to each other cannot be denied. Furthermore, these theories appear to be connected with different mental structures that can not only be explained by the dynamics of Tasavvuf. At this point, it can be said that tasavvufs, philosophy and philosophy form similar parameters in their own methodologies in a way to create a therapy. This Nazareth process is also a process of interdisciplinary interaction. For example, the feyz Nazareth, which has influenced the Tasavvuf thought, has a reference ground based on Platon. This theory does not match Aristotle's world of thought. Thus, it was the first time that Isaiah was given to the people of Israel, and the last time that Isaiah was given to the people of Israel, the last time that Isaiah was given to the people of Israel. However, many of the Sufis are fed by the thought of Aristotle’s Anasir to Erba, as it is clearly seen in the Divan of the Order of Yunus. It should be admitted that Tasavvuf is linked to different theses and legacy. In this direction, the interpretation of Molla Sadrâ’s vahdet-i sinhiyye, which is very close to the world of thought of Ibn al-Arabi in the Work Tradition, and the theory of encouragement, despite a number of similarities, are tasavvufist approaches that include significantly differences. Molla Sadrâ, the philosophers and the philosophers have brought their efforts to make an eclectic structure and harmony in terms of language, even if it is necessary to think between philosophy and philosophy, to the ultimate point. He did not allow the efforts spent by the İşrak Sheikh to be wasted, and his efforts did not merely combine the philosophy with the method, but extended this situation to address the contents. In the end, the pleasant method and the content of the body has become a subject that is accepted in philosophy, and Molla Sadrâ has been able to reveal it with his aspirations from a philosophical point of view.
Alan : İlahiyat; Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler
Dergi Türü : Uluslararası
Makale Detay 
Benzer Makaleler
PDF Görüntüle
Dergi Bilgisi
Eseri Dinleyin
Alıntı Yap
Bu Sayfayı Yazdırın
Paylaş
Mendeley
