Özet:

A‘râf sûresi 172. ve 173. âyetlerinin, Zemahşerî’nin (öl. 538/1144) el-Keşşâf’ı özelinde anlaşılması yönündeki çaba tüm İslâm yorumlama geleneğindeki temel sorunlara işaret ettiği, doğru tahlil edildiğinde ise bir çözüm sunduğu söylenebilir. Konuyla ilgili mevcut çalışmalarda âyetlerde zikredilen olay resmedilmeye çalışılmış, ancak Zemahşerî’nin yorumunu açığa çıkarmak için ayrıca çaba sarf edilmemiştir. Bu çalışmada önce ilgili âyetlerin sûre bütünlüğü içindeki yeri tespit edilmiş daha sonra Zemahşerî’nin bu âyetleri yorumlama biçimine odaklanılmıştır. Bu vesile ile Zemahşerî sayesinde ilgili âyetlerin dilbilim çerçevesi belirlenirken aynı zamanda âyetin tarih üstü ve temsilî değil, tarih içi muhataplarla anlaşılabilmesinin imkânları da aralanmış olmaktadır. Tefsir kaynaklarında A‘râf sûresi 172. âyetin yorumlanmasında üç farklı yaklaşımdan söz edilmektedir. Birinci yaklaşıma göre burada zikredilen mîsâk, insanlar dünya dediğimiz varlık alanında yaratılmadan önce ruhlar âleminde alınmıştır. İkinci yaklaşıma göre, buradaki ahitleşme insanların Allah’ı bilip tanıma kapasitesine sahip olduğunu gösteren temsilî bir anlatımdır. Üçüncü yaklaşım, işârî tefsirlerde görüldüğü şekliyle, olayı ilmî sûretler ve ayân-ı s̱âbitelerle açıklamaya çalışan yorumlardan oluşmaktadır.

Anahtar Kelimeler: