Özet:

Selçuklu döneminde, İslam sanatı alanında, daha öncesinde rastlanmayan gelişmeler yaşanmıştır. Selçuklu sanatı sadece İran’ı değil, aynı zamanda diğer İslam ülkelerini de derinden etkilemiş ve İslam sanatının ana çizgisi ile, kalıcı örneklerin oluşmasında büyük rol oynamıştır. Büyük İslam filozoflarının ve bilginlerinin yetiştiği bu dönemde resim üzerindeki yorumlar da yeni bir boyut kazanmıştır. Genel olarak Selçuklu resim sanatını şu bölgelerde ve şehirlerde aramak gerekir. Horasan, Rey- Kaşan, Bağdat, Konya, Diyarbekir, Musul, Şam, Halep… Bunların ortak temelleri olduğu hâlde birbirinden farklılaşan tarzları da bulunmaktadır. İlk İslam minyatürleri Selçuklu döneminde Horasan'da görülmüştür. Horasan'da hazırlanan kitaplarınönemlilerinden biri Semek Ayyar'dır. Büyük Selçuklu devletinin kurucusu Tuğrul Bey'in 1055'te Bağdat'a girerek Sultan unvanını alması, Selçuklu sanat ve kültürünün bu bölgede yayılmasının başlangıcıdır. Bağdat'ta resimlenmiş el yazmaları arasında Yunancadan Arapçaya çevrilen Kitâbül-Haşâyiş (Materia Medica), Hintli Beydaba'nın Kelile ve imne'si ile Harirî’nin Makamât'ı sayılabilir. Büyük Selçuklu döneminde kitap yapmak ve onu resimlendirmek yaygın hâle gelmiştir. Râhat-üs-Sudûr ve Âyet-üs-Sürûr'un yazarı Ravendî'nin ifadesine göre Arslan oğlu Tuğrul döneminde sanatçıların rahat bir hayatı vardı. Anadolu Selçuklu dönemine ait minyatürlü yazma örnekleri ise XII. ve XIII. yüzyıllardan kalmadır. Kitabül-Haşâyiş, El-hiyel el-hendesiyeh, Süverül-Kevâkibi’s-Sabite, Varka ve Gülşah ile Tezkire isimli el yazmaları bunlarınönemlileridir.

Anahtar Kelimeler: