Abstract:

Gösterişçi tüketim, insanların başkalarına gösterme, böylelikle statü ve prestij elde etme amacıyla nispeten lüks ürünleri/nesneleri tüketmeleri veya kullanmalarıdır. Gösterişçi tüketim ilk kez Veblen tarafından kavramsallaştırılmış olsa da ondan çok daha önceleri de gerçekleştirilen bir tüketim biçimidir. Bugün ise bu tüketim biçimi sosyal medyaya taşınmıştır. Böylelikle kişiler tükettikleri veya kullandıkları ürünleri ve serbest zaman etkinliklerini arkadaşlarına ya da takipçilerine Facebook, Instagram gibi mecralar üzerinden sergileyebilmekte ve onları kıskandırabilmektedir. Bunun sonucunda ise fazlasıyla mutlu olmaktadırlar. Bu noktada bu çalışmanın amacı gösterişçi tüketimin sosyal medya kullanımı üzerindeki etkisinin incelenmesidir. Nitekim ulusal ve uluslararası literatürde sosyal medya ve gösterişçi tüketim ilişkisinin neredeyse hiç incelenmemesi bu çalışmanın yapılmasının temel motivasyonudur. Bu çalışmada öncelikle gösterişçi tüketimle ilgili kavramsal çerçeve oluşturulmuş ve literatür taraması yapılmıştır. Ardından gösterişçi tüketimin sosyal medya üzerinde sergilenmesi problemini araştırmak için Şanlıurfa’da yaşayan ve sosyal medya kullanan 397 kişiye anket uygulanmıştır. Bu çalışmanın analizinde; frekans analizleri, t-testi, tek yönlü ANOVA ve çoklu doğrusal regresyon analizinden yararlanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre kullanıcıların genel olarak sosyal medyada gösterişçi tüketim/serbest zaman eğilimi göstermedikleri görülmüştür. Ancak gösterişçi tüketime katılıma ilişkin demografik bilgilerle ilgili kategoriler arasında anlamlı farklar bulunmuştur. Yine sosyal medyayı daha yoğun kullananların bu mecrada gösterişçi paylaşımlar yapmaya daha eğilimli oldukları sonucuna ulaşılmıştır. Son olarak, sosyal medyada gösterişçi tüketim gerçekleştirirlerken kullanıcıların sahip oldukları en temel ve güçlü güdünün taklit, sonrasında ise sırasıyla teşhir ve eşsizlik olduğu bulgusu elde edilmiştir.

Keywords: