Abstract:

ÖZET Alfabe değişimi ile ilgili tartışmalar Tanzimat ile başlamış, İkinci Meşrutiyet ve Cumhuriyet döneminde de devam etmiştir. Cumhuriyetin ilan edilmesinden sonra yapılan inkılâp hareketlerinden biri de 1 Kasım 1928’de Latin harflerinin kabul edilmesidir. Arap alfabesinin zorluklarından ve öğrenme güçlüğü gibi nedenlerden dolayı bu alfabeden vazgeçilmiştir. Latin alfabesinin halk arasında yaygınlaştırılması için halka, farklı yerlerde yeni harf kursları aracılığıyla Latin harflerini tanıtma faaliyetleri sürdürülmüştür. Bu dönemde Türkiye'de okuma-yazma oranlarına bakıldığında, 1927 yılında okur-yazarlık oranı, kadınlarda %4, erkeklerde %13 ve genel nüfusa göre % 8.16 idi. Bu oranın % 5-6'sı eski yazıyı bilen Türklerden, geri kalanı da gayrimüslimlerden ve öteki dillerden idi. Şehirlerdeki okur-yazarlık oranı % 30, köylerde % 6 civarında idi. Harf inkılabı yapıldıktan sonra Latin harflerinin öğretimi ve yaygınlaştırılması için büyük bir eğitim seferberliği yapılması gerekiyordu. Zira eski alfabe ile okuma yazma oranları düşük seviyelerde bile olsa yeni harflerin öğreniminin kolay olmasından dolayı bu sorun ortadan kalkacağı düşünülüyordu. Aydın kesimin bu yeni alfabeyi öğrenmesi zor değildi. Ama kırsal kesimlerde oturan halkın bir an önce yeni harfler ile okuma-yazma yetisini kazanması yani halkın eğitilmesi gerekiyordu. Fakat bu sorunun çözümü için gerek eğitici kadro gerekse de teknik durum buna elverişli değildi. Bu doğrultuda faaliyetlerini hızlandıran Cumhuriyet kadroları halka okuma yazma öğretmek ve harf inkılabının yaygınlaştırılması için Millet Mektepleri kurmuştur. Bunların 16-45 yaş arasında binlerce kadın ve erkeği çatısı altında toplamıştır. Millet Mektepleri her yaştan ve tabakadan halka yönelik bir yaygın eğitim hareketidir. Mustafa Kemal, bu tür eğitim hareketlerinin gücünü iyi biliyordu. Eğitimi, hiçbir zaman, sadece okulların dört duvarı arasında görmemiştir. Okulların yanı sıra, geniş halk kitlelerine doğrudan erişecek eğitim ve kültür olanaklarının yaratılması üzerinde ısrarla durmuştur. Bu maksatla, okullardan yararlanılacağı gibi okulların dışında örgütlenilmesi gereğini de duymuştur. Bu doğrultuda Millet Mektepleri Ocak 1929'da öğretim faaliyetlerine başlamıştır. Bu çalışmada yeni harflerin örgün eğitim dışında kalan vatandaşlara yönelik Millet Mekteplerinin açmış olduğu okuma-yazma kursları hakkında bilgi verilecektir.

Keywords: