Özet:

21. yüzyılda hızla gelişen bilim ve teknoloji, insan hayatına kattığı çeşitlilik ve kolaylığının yanı sıra toplum ve doğa açısından pek çok sorunu da beraberinde getirmiştir. Dünyada insan ve diğer canlıların yaşamını olumsuz etkileyen doğal veya beşeri pek çok sorun yaşanmaktadır. Başta çevre sorunları olmak üzere, yoksulluk, açlık, işsizlik, şiddet, doğal kaynakların azalması, bölgesel savaşlar, ırkçılık, terörizm, insan hakları ihlalleri vb. sorunlar sürekli dünya gündeminde yer almaktadır. Günümüzde ulaşım ve haberleşme araçları o kadar gelişmiştir ki bu da dünyayı oldukça küçültmüştür. Bugün bir ülkede ortaya çıkan virüs bir anda bütün ülkelere yayılabilmekte, dünyanın bir ucunda yaşanan her hangi bir olaydan internet ve telefon aracılığıyla tüm insanlar kısa sürede haberdar olabilmektedir. Ancak küresel vatandaşlık açısından sadece haberdar olmak yetmez. Yaşanan sorunlar hakkında bilgi sahibi olmanın yanında aktif vatandaşlık bilinci ile kişinin mevcut koşullarına uygun olarak çözümüne katkı sağlayabilecek duyarlılığa sahip olunması gerekmektedir. Bireyin yaşadığı toplumu tanıma ve uyum sağlama sürecinde gerekli bilgi ve becerilerin kazandırıldığı en önemli ders sosyal bilgiler dersidir. Sosyal Bilgiler dersinde öğretmenler öğrencilerine bireysel, toplumsal ve küresel sorunlara yönelik farkındalık kazandırmak aynı zamanda sorunların çözümü için yapabileceklerinin farkına varmak, yaratıcı fikirler üretebilmek ve harekete geçmelerini sağlamak üzere rehberlik etmelidirler. Öğretmen yüzyıllardır öğretim sürecinde başrolü oynamaktadır. Öğretmen sosyal değerleri iyi bilmeli, toplumun beklentilerini, kurallarını, sorunlarını saptamalı, bulgularını öğrencilerin yetiştirilmesinde kullanabilmelidir. Geleceğimizin teminatı çocuklarımızın ve gençlerimizin toplumsallaşmasında önemli bir role sahip olacak Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının Türkiye’de ve dünyada yaşanan güncel sorunlar hakkında bilgi sahibi olmaları, eleştirebilmeleri, sorgulayabilmeleri ve çözüm önerileri geliştirebilmeleri beklenmektedir. Bu araştırmada Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının günümüzde Türkiye’de yaşanan doğal ve toplumsal sorunlar, nedenleri, çözüm önerileri hakkındaki görüşlerini belirlemek ve bu görüşler doğrultusunda önerilerde bulunmak amaçlanmıştır. Araştırmanın örneklemini Yozgat Bozok Üniversitesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Ana Bilim Dalında 2019-2020 eğitim-öğretim yılında 4. sınıfta öğrenim görmekte olan 36 öğretmen adayı oluşturmuştur. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması kullanılmıştır. Çalışmada veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formları kullanılmıştır. Öğretmen adaylarının online ortamda yarı yapılandırılmış görüşme doğrultusunda yöneltilen açık uçlu sorulara verdikleri cevaplar içerik analizi yoluyla çözümlenmiştir. İçerik analizi sürecinde, araştırmadan elde edilen veriler kodlanmış, temalar belirlenmiş, kodlar ve temalar düzenlenmiştir. Son olarak elde edilen bulgular frekans ve yüzde dağılımlarını gösteren tablolar halinde sunularak yorumlanmıştır. Araştırmada geçerlik ve güvenirlik için katılımcıların görüşlerinden doğrudan alıntılara yer verilmiş olup öğretmen adayları K1, K2, … şeklinde kodlanmıştır. Sosyal bilgiler öğretmen adaylarına göre, günümüz Türkiye’sinde yaşanan en önemli sorunlar terör, kadına şiddet, göç ile ilgili sorunlar ve çevre sorunlarıdır. Bu sorunların yanı sıra açlık-yoksulluk, bağımlılık, işsizlik, çocuk istismarı, hayvan hakları ihlalleri de katılımcılar tarafından Türkiye’de yaşanan toplumsal sorunlar olarak ifade edilmiştir. Araştırmaya katılan öğretmen adaylarının Türkiye’de yaşanan doğal ve toplumsal sorunların nedenlerine ilişkin ileri sürdükleri görüşler incelendiğinde en önemli sebepler, Türkiye’nin sınır komşularında yaşanan bölgesel savaşlar, eğitim eksikliği ve bilinçsizliktir. Ayrıca psikolojik nedenler, ekonomik nedenler, sömürge anlayışı, Türkiye’nin jeopolitik konumu da sorunların sebepleri arasında yer almıştır. Bu sebeplerin yanı sıra hukuk sistemindeki eksikler ve maddeye erişim kolaylığı, kadına şiddet, çocuk istismarı, bağımlık gibi sorunların sebepleri olarak ifade edilmiştir. Öğretmen adaylarına göre Türkiye’de yaşanan sorunların çözümü için eğitim ile ilgili düzenlemeler yapılması, güvenlik önlemlerinin arttırılması, devlet denetiminin arttırılması ve ağır ceza yaptırımlarının uygulanması gerekmektedir. Katılımcılar tarafından toplumsal sorunların çözümü için getirilen diğer öneriler ise insanlara psikolojik destek hizmetlerinin verilmesi, sivil toplum örgütlerinin etkinliklerinin arttırılması, iş alanlarının arttırılması ve uluslararası işbirliğinin sağlanmasıdır.

Anahtar Kelimeler: