Abstract:

Osmanlı İmparatorluğu topraklarında I. Dünya Savaşı öncesi birçok alanlarda yabancı sermaye yatırımları yapılmış, bunların en önemli kısmını ise demir yolları sektörü oluşturmuştur. Bu yatırımlar XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren genellikle İngiltere, Fransa ve Almanya tarafından yapılırken, XX. yüzyılın başlarından itibaren hızlı bir emperyalizm sürecine giren ABD de bu yatırımlara yönelmiştir. Başlangıcı 1908’li yıllara kadar giden Chester Demiryolu Projesi, bir Amerikan şirketi olan TheOttaman- American Development Company (OADC) tarafından Meclis-i Mebusan’a sunulmuş ancak sonuçlanamamıştır. Bu projedaha sonra TBMM’detekrar gündeme gelmiştir. Bu proje ile Sivas ile Van arasında Harput,Ergani, Diyarbakır, Bitlis’ten geçen geniş bir hat ile bunu bir yandan Musul, Kerkük ve Süleymaniye’ye diğer yandan Adana yöresindeki Yumurtalık ya da Süveydiye de Akdeniz’e bağlayacak yan hatların ve Yumurtalık veya Süveydiye de bir limanın yapımı öngörülüyordu. Özellikle zengin petrol bölgesi Musul’un Amerikan sermayesinin kontrolüne geçmesi tehdidi, o bölgede çıkarları olan diğer sömürgeci devletleri rahatsız etmiştir. Bu çalışma ile hem Meclis-i Mebusan’ın hem de TBMM’nin bu projeye yaklaşımı ve şirket tarafından yapılan tekliflerle ilgili değerlendirmeler sunulmaya çalışılmıştır.

Keywords: