Abstract:

Araplar’ın “İlmü’l-hey’e” veya “İlmül-felek” olarak adlandırdıkları astronomi ile onun birkolu olan “İlm ahkami’n-Nücum” ya da “İlm Sınaat-i Ahkami’n-Nücum” dedikleri astrolojiyeolan ilgileri İslamiyet öncesi döneme rastlar. Onların bir taraftan Romalılarla, diğer yandan daSasanîler ile temas halinde olmaları astronomi ve astrolojiye kayıtsız kalmamalarını sağlamıştır.Üstelik Keldanî astronomisinden miras olduğu sanılan yıldızlara ilişkin zengin bir bilgibirikimine sahip oldukları bilinmektedir. Bununla birlikte İslamiyet öncesinde Araplar’ın astrolojibilgisinin sistemli yani bilimsel bir seviyede olduğu söylenemez. İslamiyetle birlikte gerekibadet vakitlerinin, gerekse dini günlerin ve Kıble doğrultusunun belirlenmesi gibi ihtiyaçlarsistemli bir astronomi bilgisinin geliştirilmesini zaruri kılmıştır. Bu amaçla ilk olarak Yunanastronomi eserlerinin Lâtince'den Arapça'ya tercümeleri yapılmıştır. Tercüme aşamasınıbu alandaki diğer bilimsel faaliyetler takip eder. VIII Yüzyıla gelindiğinde İslâm astronomibiliminin oldukça büyük mesafeler katettiği görülür. Ancak X ve XI. Yüzyıla damgasını vuranFatımî astronom İbn Yunus, hem İslâm dünyası hem de bütünüyle insanlık tarihi için bualanda son derece önemli başarılar elde etmiştir. İslâm dünyasında XIII.Yüzyıla kadar İbnYunus’un çalışmaları üzerinde bir çalışmaya rastlanmaz. Fatımiler ile aynı coğrafyada birdevlet kurmuş olan Memlûkler, astronomi konusunda hem İbn Yunus’u hem de o dönemekadar yapılan bütün çalışmaları gölgede bırakacak çalışmalar yapmışlardır. İbnü’ş- Şâtir,İbnü’s-Sarrac gibi oldukça meşhur astronomi bilginleri bu dönemde yetişmiştir. Ayrıca isimlerinebakarak aslen Türk olduklarına büyük ölçüde kanaat getirdiğimiz; Yusuf İbn Tuğhan,Ahmed İbn Timurbay, Baylak el-Kıpçakî, Taybuga el-Baklamşî ve onun oğlu Ali İbn Taybugaile Seyfeddin Satılmış da bu dönemdeki astronomi bilimine katkıda bulunanlar arasındadır.

Keywords: