Özet:

Hicrî ikinci asır sistematik dönem cerh-ta‘dîl ilmi, hicrî üçüncü asırda Buhârî’nin (ö. 256/870) içerisinde bulunduğu tabaka ile devam etmiştir. Buhârî bu alanda et-Târîhu’l-kebîr, et-Târîhu’l-evsat ve ed-Duafau’s-sağîr adlı eserleriyle önemli bir münekkittir. Bu çalışmada Buhârî’nin otorite olduğu bir diğer alan olan cerh-ta‘dîl ilmindeki metodu incelenmiştir. Araştırmanın konusu, önemi, kaynakları ve yöntemine dair verilen bilgilerin yer aldığı girişten sonra birinci bölümde Buhârî’nin ilmî şahsiyeti ve ricâl ilmindeki yerine temas edilmiştir. Münekkitlerin adâlet ve zabt açısından ricâl değerlendirmeleri, bu değerlendirmeler esnasında kullanmış oldukları lafızlar ve bunların manaları cerh-ta‘dîl ilminin omurgasını oluşturmaktadır. Bu bağlamda tezin ikinci bölümünde Buhârî’nin adâlet ve zabt açısından ricâl değerlendirmeleri ile onun bu hususta kullanmış olduğu tenkit terimleri incelenmiş, burada elde edilen verilerin değerlendirilmesiyle oluşan teorik kısmın tatbiki sahadaki sonucu için el-Câmi‘u’s-sahîh’le mukayesesi yapılarak değerlendirilen râvinin el-Câmi‘u’s-sahîh’te rivayetinin bulunup bulunmadığı araştırılmıştır. Üçüncü bölümde Buhârî’nin hicrî ilk iki asırdaki cerh-ta‘dîl ifadelerini nasıl değerlendirip aktardığı, söz konusu dönemdeki münekkitler ile Buhârî arasında yapılan karşılaştırmalar ile ortaya konulmaya çalışılmıştır. Yine Buhârî’nin ed-Duafâu’s-sağîr’i hem kendi dönemi hem de kendisinden sonraki dönem duafâ literatürü ile ricâl değerlendirmeleri ve yöntem açısından karşılaştırılmıştır. Böylece onun bu alandaki metodunun izleri sürülmüştür. Araştırma süresince tespit edilen neticelerin yer aldığı sonuç kısmıyla da çalışma tamamlanmıştır. 

Anahtar Kelimeler: