Özet:

ıı'Abdülhamid dönemi Osmanlı vilayetlerinin siyasal ve sosyo-ekonomik durumunu rapor eden mahrem. nitelikli ve Yıldız Sarayı'na yazılmış oldukça geniş bir layiha literatüm bulunmaktadır. Başbakanlık Arşivi'nin özeııikle Yıldız Esas Evrak ve Yıldız Mütenevvi Maruzat tasnitlerinde bulunan bu layihalar 1880-1908 devresi Osmanlı taşrasında Osmanlı Devletini ve mülki idaresini tehdit eden olguları açık bir dille nakletmektedirler. Umumi müfettişlik göreviyle Balkanlara veya Anadoluya gönderilen Şakir Paşa ve Derviş İbrahim Paşa gibi Abdülhamid'in yeteneklerine güvendiği Paşaların yazdıkları kapsamlı raporlar 19.yüzyıl sonları Osmanlı taşrası hakkında bizi aydınlatmaktadır. Müşir Osman Nuri Paşa'nın 17 Temmuz 1885 tarihli Hicaz raporu da bu kapsam içinde değerlendirilmelidir.

Anahtar Kelimeler: