Özet:

Etkileşim, bireyler ve toplumlar arasında yadsınamaz bir gerçektir. Bu etkileşim sonucunda, bireyler ve toplumlar ister yakınında ister uzağında olsun kendisinde bulunmayan bilgiyi almak ve kullanmak ister. Bu bilgi tek başına alınmaz, onu karşılayan sözcük ve kavram alanıyla birlikte karşı dile geçer. Dolayısıyla, bir dilin kendi söz varlığında bulunmayan bir sözcüğü kendi diline eklemesine alıntılama denir. Alıntılamayı gerektiren nedenlerin başında bilgi ve özenti gelse de ikincil nedenlerden biri sayılabilecek örtmece de önemli bir kavramdır. Örtmece cinsellik, bedenin bazı parçaları, hastalıklar, ölüm, din, boşaltım gibi çeşitli alanlarda kimi varlık ve nesnelerden kaynaklı korku, ürkme, iğrenme gibi duyguların, kötü izlenim ve çağrışımların önlenmesi amacına yönelik bir değiştirme olarak adlandırılabilir. Burada amaç sözcükleri değiştirme yoluyla kişide uyandıracak olumsuz etkinin azaltılmasıdır. Bu etki azaltılırken çağrışım gücü yumuşak, zararsız, olumlu olan sözcükler benimsenir. Tabunun etkisiyle kullanıldığı düşünülen örtmeceler için Türkçede şekle dayalı örtmeceler, anlama dayalı örtmeceler ve alıntılamalar biçiminde yapılan gruplandırmalar söz konusudur. Bu yazıda ise, daha önce hiçbir çalışmada ele alınmamış olan Arapçadan alıntılanmış örtmece sözcükler grubu konu edilecektir. Hem psikolojik hem de kültürel olarak bir kaçınma eylemiyle ilişkilendirilen bu sözcüklerden Türkçe kurallar çerçevesinde oluşturulanlar ele alınmayıp; başka bir kültürel alana özgü sözcüklerin benimsenmesinin nedenleri sorgulanacak ve Arapçadan alıntılanmış örtmece kategorisinde değerlendirilen bu sözcükler anlamsal olarak incelenip alt başlıklara ayrılacaktır. Böylece, hem Türkçeye giren Arapça alıntı sözcük kategorisinin örtmece alanı belirlenmeye çalışılacak hem de Türk dilinin yabancı kökenli bir dilden örtmece alanında kullanmak üzere seçtiği bu sözcükler üzerine saptamalarda bulunulacaktır.

Anahtar Kelimeler: