Abstract:

XI. yüzyıldan itibaren kitleler halinde Anadolu’ya gelen Türk topluluklarının büyük bölümü şehir, kasaba ve köylere yerleşmek, ya da boş arazilerde yeni köyler kurmak suretiyle yerleşik yaşama geçmişlerdir. Ancak bazı topluluklar uzun süre Anadolu’da konar-göçer yaşam tarzını devam ettirmişlerdir. Osmanlı Devleti, bu konar-göçer unsurları XVII. yüzyıldan itibaren iskân etmeye çalışmış fakat bu süreç kolay olmamış, XIX. yüzyılda dahi bu grupların iskân problemiyle uğraşmak zorunda kalmıştır. Osmanlı dönemi tahrir, nüfus ve temettuat defterlerinde konar-göçer topluluklar olan Yörük ve Türkmen aşiretlerin dağılımı, yerleşim alanları, iskân süreçleri ile ilgili önemli bilgiler mevcuttur. Son dönemlerde tahrir, nüfus ve temettuat defterlerinden yararlanılarak bu toplulukları konu alan bazı çalışmalar yapılmıştır. Ancak XV. yüzyıldan itibaren Veray kazası sınırları içinde yaşadığını bildiğimiz, Gökçeli cemaati üzerine ayrıntılı bir çalışma yapılmamıştır. Gökçeli cemaati, konar-göçer yaşam tarzını bölgeye taşımış, yaşam alanlarını da XVII. yüzyıldan sonra bölgeye gelen Kürt aşiretleriyle paylaşmıştır. Konar-göçer kimliğini muhafaza ederken coğrafyanın etkisi ile yavaş yavaş yerleşik-ziraatçi bir toplum haline dönüşmüştür. Bağlı bulunduğu kazaya tabi yörüklerin çoğu Zile kazası sınırları içinde yaşarken, Gökçeli cemaati Veray arazisinde yerleşmeyi tercih etmiştir. Bu özellikleri nedeniyle XIX. yüzyılda yörüklerin idari, sosyal ve ekonomik özelliklerinin tespiti açısından mikro ölçekte iyi bir örnek teşkil edeceği değerlendirildiğinden çalışma konusu olarak tercih edilmiştir. Bu çalışmanın temel problematiği, nüfus ve temettuat defterleri ışığında bölgenin günümüzdeki demografik yapısının şekillenmesinde etkili olan, Gökçeli cemaatinin tarihi süreci, yerleşim alanları, XIX. yüzyıldaki nüfus ve ekonomik durumlarının ve yerleşik yaşama geçiş sürecinin ortaya konulmasıdır. Bu cemaat örneğinden hareketle de diğer Yörük cemaatlerinin XIX. yüzyıldaki nüfus ve ekonomik durumları, yerleşik yaşama geçiş süreci, bu süreçte idari, adli ve ekonomik yaşamlarındaki meydana gelen değişiklikler hakkında bir fikir verilmesidir.

Keywords: