Abstract:

Gülmeyi seven Özbek halkının sözlü edebiyatının mizah dalını oluşturan türlerden birisi äskiyä sanatıdır. Bu sanat hâlen etkin biçimde yaşatılmaktadır. Äskiyä sanatı için “İki veya daha fazla äskiyäçinin kelimelerdeki çokanlamlılığa dayanarak birbirlerine laf çarpmaları temelinde gerçekleştirdikleri, söz söyleme ustalıklarını sergiledikleri söz oyunudur.” denebilir. Bu oyunda klasik edebiyatta yer alan iham, tecnis gibi sanatlardan istifade edilir. Äskiyä sanatı üzerine Özbekistan’da değişik çalışmalar yapılmış, gerekli derlemeler gerçekleştirilmiştir. Äskiyä sanatı, hâlihazırda Özbekistan’da halka yönelik gerçekleştirilen İstiklal Bayramı ve Nevruz Bayramı başta olmak üzere değişik resmi etkinlikler yanında özel toplantılar, düğünler gibi her türlü gayri resmî eğlenceli ortamda sergilenmektedir. Bu oyuna iştirak edene äskiyäçi veya äskiyäbåz denmektedir. Äskiyäçilerin söz ustası olması kadar söylenen sözleri kaldırabilmesi de temel kuraldır. Birden çok äskiyäçinin bulunduğu oyunlarda kişiler arasında laf atma konusunda kinci, ısrarlı ve takipçi üslup sergilenmez. Bir äskiyäçinin laf attığı kişi kendisine söz söyleyene münasip bir cevap verebileceği gibi başka bir äskiyäçiye de kendisi laf atabilir.

Keywords: