Abstract:

Özet Çevirinin farklı kültürlerden ve dil gruplarından bireyler arasındaki iletişimde önemli bir rolünün bulunması zaman içinde bu eylemin nasıl daha hızlı ve verimli bir biçimde gerçekleştirilebileceğine dair yolların aranmasına neden olmuştur. Günümüzden birkaç yüz yıl önce Descartes’ın tüm insanların kullanabileceği ortak bir dil sistemi kurma çabasının olası nedeni de bu olmuştur. Descartes’in ortak bir sistemde diğer dilleri birleştirme düşüncesi yirminci yüzyılda çoğunlukla askeri konularda istihbarat elde etmede kullanımak üzere geliştirilen ve şifreleme ile şifreleri kırma işlevlerini yerine getiren makinelerin temel prensibini oluşturmaktaydı. Temelde belirli bir dilde kodlanarak yazılmış metinlerdeki bilginin kodlarının çözülmesi yoluyla bir başka dile kolayca aktarılması amaçlanıyordu. Bu düşünce Makine Çevirisinin (MÇ) temelini oluşturmuştur. Buradan hareketle de insan çevirmenlerin müdahalesinin en aza indirgenerek çeviri eyleminin bir nevi otomatikleştirilmesi hedeflenmişti. Ancak zaman içinde insan çevirmenlerin müdahalesinin nitelikli çevirilerin elde edilmesi için gerekliliğinin ortaya çıkmasıyla tamamen otomatik çeviri sistemleri arayışından insan çevirmenlerin çeviri sürecini kolaylaştırmanın ve hızlandırmanın yolları aranmaya başlamıştır. Böylece de makine çevirisi kavramı çeviri uygulamalarında Bilgisayar Destekli Çeviri olarak adlandırılan yeni bir kavramın ortaya çıkmasına hizmet etmiştir. Bu çalışmanın amacı Makine Çevirisi kavramının tarihsel olarak belli başlı dönüm noktalarına işaret ederek gelişim sürecinden başlayarak günümüze kadar hangi evrelerden geçtiğini betimlemektir. Bu dönüm noktaları arasında ilk patenter ve ENIAC, Waren Weaver’in öngörüsü, ALPAC raporunun yayınlanması ve ilk ticari çeviri sistemlerinin ortaya çıkması makine çevirisinin tarihi için önemli olaylar olarak değerlendirilebilir. MÇ’nin geçirdiği evreler arasında ise makine çevirisinde kullanılan sistemlerden Kural Tabanlı, Örnek Tabanlı ve İstatiksel makine çeviri sistemleri bulunmaktadır. Ayrıca birden fazla sistemin bir arada kullanıldığı melez (hibrid) MÇ yaklaşımları da ortaya çıkmıştır. Günümüzde ise yapay zekâ sistemleri ile makine çevirisi sistemlerinin birleştirilmesine yönelik çalışmalar gündeme gelmiştir ve bu alana ilgi gün geçtikçe artmaktadır. Çalışmada ayrıca MÇ’nin gelişimi sürecinde karşılaşılan zorlukların yanı sıra gelişimini destekleyen faktörlere değinilmekte ve makine çevirisinin genellikle etkili olarak kullanıldığı alanlardan bahsedilmektedir. Son olarak ise çeviri uygulamalarının hangi yönde ilerlemekte olduğuna dair izlenimlere yer verilmektedir.

Keywords: