Özet:

dördüncü bölümde ilke olarak ortaya konulan şey Abbasiler’in Emeviler’den farklı olarak yeni kurumlar ihdas etmesi ve mezkur dönemde yeni ilimlerin ted- vin edilmesidir. Bu minvaldeki yenilikler ise örneğin Garîbu’l-Kur’an ilminin tesisi, Arap Dili ve Edebiyatı’nda Basra ve Küfe Ekolleri’nin kurulması, fıkıh sahasında fıkıh usulü ve hilaf ilimleri, hadiste cerh ve tadil ile garîbu’l-hadis ilim- lerinin tedvin edilmesi, “rıhle”nin yerini kitap merkezli hadis talimine bırakmış olmasıdır. Tabakat eserleri yazılmaya başlanmış, kelam ve felsefede Emeviler döneminde başlanan tercümeler sistematize edilmiş, Yunanca’nın yanı sıra Far- sça, Hintçe ve Pehlevice’den de eserler tercüme edilmeye başlanmış, Kindî ve Farâbî gibi filozofların yetişeceği ortam hazırlanmıştır. Bunun yanı sıra Eş’arî ve Maturûdî ekolleri de bu dönemde ortaya çıkmıştır. Tasavvuf ise ilmî disiplin hüviyetine bürünmüştür. Coğrafya, tıp, astronomi ve kimya ilmindeki gelişmeler ise tabii ilimler alt başlığında değerlendirilmektedir. Çocukların öğretim gördüğü yerlere değinilirken belki de en ilginci yetimlere mahsus küttapların (mektep) tesis edildiği bilgisidir. Altın çağda yüksek öğretimin anlatıldığı kısımlar ise kita- bın nüvesi konumundadır. Mezkur yerde Abbasiler döneminde camilerde verilen muhtelif derslere değinilmiş ve daha sonra Abbasiler’in eğitim-öğretime getir- diği yeniliklerden bahsedilmiştir. Gözütok’un tespitine göre bu dönemde bile bir “gelenekçi çizgi” den bahsetmek mümkündür. Cami ve medreselerde eğitim yapan bu çizginin mukabilinde ise “ulûmu’l-evâil”in öğretildiği beytü’l-hikme ve

Anahtar Kelimeler: