Özet:

İran’da 1979 yılında gerçekleşen İslâm Devrimi’nin ardından siyaset, ekonomi, hukuk gibi birçok alanın yanı sıra toplumsal yaşam da şeriat kuralları çerçevesinde düzenlenmiştir. Bu bağlamda kadınların kılık kıyafetleri, sahip oldukları haklar, yükümlülükleri ve sakınmaları gereken durumlar gibi konular yasalarda yer almıştır. Getirilen yasalarla birlikte kadınlar birçok açıdan kısıtlanmış, erkekler karşısında dezavantajlı konuma getirilmişlerdir. Toplumsal hayatta kadınlara yönelik olarak getirilen kısıtlamalar, muhafazakâr kesimler tarafından uygulanan baskılar ve örtünme zorunluluğu gibi zorunluluklar İranlı kadınlar arasında bir tepkinin oluşmasına neden olmuştur. İslâm Devrimi’nin ilk yıllarından günümüze kadar, bu tepkilerin kadın hareketleri şeklinde siyasilere yansıtıldığı örnekler yaşanmıştır. İran’daki kadın hareketlerinin ilk örneği, getirilen örtünme zorunluluğuna karşı devrimin ilk yılında gerçekleşmiştir. Zaman zaman konjonktürel gelişmeler nedeniyle sekteye uğrayan kadın hareketleri günümüze kadar varlığını sürdürmüştür. Bu çalışmada İran’daki kadın hareketleri, örtünme zorunluluğuna karşı 2017 yılında başlatılmış olan Beyaz Çarşamba Hareketi özelinde ele alınmıştır. Çalışmanın tarihsel arka planının anlaşılması amacıyla İran’da ortaya çıkan kadın hareketlerinin gelişimi genel hatlarıyla açıklanmıştır. Genel çerçevenin çizilmesinin ardından Beyaz Çarşamba Hareketi’nin ortaya çıkışı ve gelişimi ele alınmıştır. Ardından, Beyaz Çarşamba Hareketi’ne yönelik tepkiler ve yaklaşımlar ortaya koyulmuştur. Çalışmanın temel argümanı Beyaz Çarşamba Hareketi’nin kendisinden önceki kadın hareketlerine kıyasla ortaya çıkış şekli, eylem tarzı ve süreklilik gibi yönlerden farklı özelliklere sahip olduğudur.

Anahtar Kelimeler: