Özet:

Azerbaycan-Türkiye ilişkileri denince genellikle akla siyasi, ekonomik, askeri ve kültürel ilişkiler gelmektedir. Ama Azerbaycan-Türkiye ilişkilerinin temelinde yatan ana etkenlerden birisi de “bir millet – iki devlet” düşüncesi, yani toplumların kardeşliği olgusudur. Bu açıdan bakıldığında önemli ölçüde ihmal edilmiş olan ve hemen hemen yok denecek kadar az çalışma yapılmış bir alanın daha bulunduğunu görmekteyiz: ikili ilişkilerde sivil toplum kuruluşlarının yeri konusu. Bunun bir ölçüde doğal sayılabilecek bir nedeni de bulunmaktadır. Keza sivil toplum kuruluşlarının dış politikada ve bu arada Azerbaycan- Türkiye ilişkilerindeki yeri aslında genel olarak üzerinde (Türkiye örneğindeazından diğerlerine oranla, Azerbaycan örneğinde ise tamamen) az çalışılmış bir konudur. Öte yandan sivil toplumun öneminin her geçen gün arttığı bir dünyada Azerbaycan’da ve Türkiye’de ister genel olarak sivil toplum-dış politika ilişkileri bağlamında, isterse de direkt Azerbaycan-Türkiye sivil toplum ilişkileri bağlamında çalışmaların yoğunluk kazanmış olmaması ciddi bir eksilik olarak dikkat çekmektedir. Azerbaycan-Türkiye ilişkilerinde sivil toplum kuruluşlarının yeri bu iki ülkede sivil toplum kuruluşların tarihi kadar eskidir. Ama özellikle her iki ülkede 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında kurulan sivil toplum kuruluşlarının ikili ilişkilere katkı yaptığı görülmektedir. Azerbaycan’ın 1920’de Bolşevik Rusya tarafından işgal edilmesi genel anlamda ilişkileri sınırlandırmış ve iki ülke STK’ları arasındaki ilişkilerin gelişmesinin önünü de tamamen kapatmıştır. Bu nedenle de ikili ilişkilerde STK’ların yeri konusu daha çok Soğuk Savaş’ın sona ermesinden ve Azerbaycan’ın bağımsızlığına yeniden kavuşmasından sonraki dönemi kapsamaktadır. Bu çalışmada 1990’lı yılların başından itibaren Azerbaycan ve Türkiye STK’larının ikili ilişkilere katkısı anlatılacak, bu çerçevede ikili ilişkilere ciddi katkılar yapan STK’ların çalışma alanlarına ilişkin bilgi ve yaptıkları katkılardan örnekler de verilecektir.

Anahtar Kelimeler: