Özet:

Fıkıh usûlü ilmi, naslarda geçen ibarelerin hükümlere ve lafızların anlamla olan bağlantısına delâlet yollarıyla ulaşmaya çalışmıştır. Bu yüzden usûlcüler, lafzın manaya delâleti yollarına özel ilgi duymuş ve eserlerinde buna müstakil bölümler ayırmışlardır. Konu usûl ilmi için erken sayılabilecek dönemden itibaren mütekellimûn ve fukahâ ekollerinin farklı tasniflerine sahne olmuştur. Şâriʻin hitabını doğru yorumlamak ve bundan isabetli hükümler çıkarmak bu çabanın önemli sebeplerindedir. Nassı doğru anlama ve isabetli hükümlere varma notasında delaletin etkisi, İslâm hukuk metodolojisindeki iki ekolun delalet kavramına yükledikleri anlam ve delaleti tasnif etmeleri önemlidir. Bu önemine binaen bu çalışmada delâlet kavramının anlamına, önemine ve tarihi seyrine vurgu yapıldı. Başta mütekellimûn ekolü olmak üzere fukahâ usûlcülerinin delâlet ve mantûk-mefhum ile ilgili metodolojik yaklaşımlarına, bunların isimlendirilmelerine, tasniflerine, bu tasnifin neticelerine ve ekollerinin kullandığı delâlet metotlarının karşılaştırılmasına yer verildi. Daha sonra meydana gelen metodolojik yaklaşım farklılığının fürû fıkhına olan yansımasına ve meydana getirdiği farklı görüşlere âyet ve hadislerle işaret edildi.

Anahtar Kelimeler: