Abstract:

Sosyal bir varlık olan insan, hayatını içerisinde bulunduğu çevrenin insanlarıyla idame ettirir. Yaşamın devamlılığı için elzem olan paylaşım, ticaret, üretim ve tüketim gibi farklı mecralarda olmak zorundadır. Dolayısıyla aynı coğrafyayı paylaşan fertler için ticarî, sosyal ve kültürel alışveriş kaçınılmazdır. Arap coğrafyasında şartlar gereği üretimin azlığı, ürün çeşitliliğinin kısıtlı olması ve kültürel nedenlerden dolayı panayırlar kurulmuştur. Arapların daha çok çarşı algısıyla değerlendirdiği ve bundan dolayı pazar ifadesiyle anlamlandırdığı bu mekânlar, sosyal, siyasal açıdan ve edebiyat açısından büyük önem arz etmektedir. Zira kabileler halinde yaşayan Araplar, üstünlüklerini göstermek için buraları kullanmışlardır. Aynı zamanda panayırlarda anlaşmalar yapılmış, savaşlar sonlandırılmış ve güçlü olana biat edilmiştir. Söz konusu faaliyetlerin yanısıra aynı saikle şair ve hatipler panayırlar kapsamında edebî mahfiller kurmuşlardır. Cahiliye Dönemi’nde ilk defa ortaya çıkan mahfiller, panayırlar dahilinde yapılanlar, şair ve hatiplerin münferit olarak icra ettikleri sıradan mahfiller şeklinde tezahür etmiştir. Panayırlar kapsamında icra edilen mahfiller vasıtasıyla edebî bir zevk yakalanmış ve Arap edebiyatı açısından önemli bir eşik olan edebî tenkitin de temelleri atılmıştır. Böylece dönemin insanları, mahfiller sayesinde hem kaynaşma hem edebî ürünlerle tanışma hem de sahip oldukları kültürel mirası aktarma ve yabancılara ait olan birikimi de alma şansı yakalamıştır. Arap edebiyatı açısından kıymetli olan kurumların başında gelen mahfillere bakıldığında sistematik bir şekilde icra edildikleri görülmektedir. İşte bu çalışmada, söz konusu mahfillerin neler oldukları, Arap edebiyatı açısından önemlerine yer verilecek ve mahiyetleriyle ilgili değerlendirmelerde bulunulacaktır.

Keywords: