Özet:

Amaç: Türkiye’de çocuk sağlığı ve hastalıkları hemşireliği alanında kuram ve modele dayalı yapılan araştırmaların nitelik ve nicelik yönünden incelenmesidir. Yöntem: Tanımlayıcı tipteki çalışmada Türkiye’de çocuk sağlığı alanında kuram-model kullanılarak yapılan 1999- 2019 yılları arasında yayınlanmış, tam metnine ulaşılabilen hemşirelik araştırmaları örneklemi oluşturmuştur. Araştırmalara Temmuz-Ekim 2019 tarihleri arasında Pubmed, Ulakbim, Türk Medline, Ulusal Tez Tarama Merkezi veri tabanlarında Türkçe “Türkiye, hemşire, model, kuram, çocuk sağlığı” anahtar kelimeleriyle, İngilizce “Turkey, nurse, model, theory, child health” anahtar kelimelerle tarama yapılarak ulaşılmıştır. Öncelikle başlık ve özete göre değerlendirilen araştırmaların dahil edilme kriterlerine uyup uymadığını belirlemek için tam metinlerine ulaşılmış ve PICOS yöntemine göre seçilmişlerdir. Geleneksel derlemeler, geçerlik-güvenirlik araştırmaları ve tam metnine ulaşılamayan makaleler çalışmaya dahil edilmemiştir. Bulgular: Tarama sonucunda Türkiye’de 1999-2019 yılları arasında hemşireler tarafından çocuk sağlığı alanında kuram-modele dayalı olarak yapılmış 42 çalışmaya ulaşılmıştır. Çalışmaların %61,9’u araştırma makalesi, %30,9’u doktora tezi ve %7,1’i yüksek lisans tez çalışmasıdır. Çalışmaların %19,0’u deneysel, %47,6’sı olgu sunumu, %16,6’sı tanımlayıcı ve %16,6’sı ise yarı deneysel türde yürütülmüştür. İncelenen çalışmalar içinde en fazla kullanılan kuram-modelin Orem’in Öz Bakım Modeli (%14,2) olduğu saptanmıştır. 2010 yılından itibaren çocuk sağlığı ve hastalıkları hemşireliği alanında yapılan çalışmalarda kuram-model kullanımının arttığı görülmüştür. Çalışmalarda hemşire kuramcılar tarafından geliştirilen kuram-modellerin yanı sıra hemşirelik dışı kuram-modelleri de kullandığı görülmüştür. Sonuç: Hemşirelikte kanıta dayalı uygulamaların gelişmesinde bilimsel araştırmalardan elde edilen sonuçların kullanılması önemlidir. Hemşirelikte profesyonelliğin gelişmesi teori temelli araştırmalar ile mümkündür. Ancak ülkemizde hemşireler tarafından yürütülen araştırmalarda çocuk sağlığı alanında kuram ve modellerin kullanımının sınırlı olduğu saptanmıştır. Kuram-modellere dayanan deneysel araştırmaların yaygınlaştırılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler: