Özet:

Bu makalede, Kur’ân’ın, nüzul döneminde, dini hususlarda ve çeşitli vesilelerle gelişen sosyal olaylarda kullandığı ‘insan’ kelimesiyle kimi ya da kimleri kastediği konusu ele alınmıştır. Bu kelimeyle kastedilenin tespit edilmesiyle oluşan mana ile tespit edilemediği veya edilmediği durumlarda elde edilen mananın mukayesesi yapılmıştır. ‘İnsan’ kelimesinin kime ya da kimlere işaret ettiğinin mutlak olarak tespit edilememesi durumunda ilgili ayetlerin mana takdirlerinin oluşmasında bir eksiklik olup olmadığı hususu analiz edilmeye çalışılmıştır. Bununla, hem Kur’an’ ın nüzul ortamında hem de geçmiş toplumlarda ortaya konulan tutum ve davranışların fâili ya da ilgilisi olarak zikredilen ‘insan’ kelimesinin medlûlünün tespitine dair çabanın ilgili ayetlerin manasına ne tür katkı sağlayacağı konusu da incelenmiştir. Bu anlamda nüzul ortamında gelişen olayların ya da bu olaylarla ilgisi sebebiyle tarihin herhangi bir kesitinde meydana gelen hadiselerin anlatımında kullanılan ‘insan’ kelimesinin delâletinin tespiti, ilgili ayetin anlamının tespitinde ‘olmazsa olmaz’ bir ön şart olup olmadığı ve Kur’an’ın bu yöntemi tercih sebebi konu edilmiştir. Sonuç olarak sayıca çok az olan bazı ayetler hariç, ayetlerde geçen ‘insan’ kelimesi ile kimin ya da kimlerin kastedildiği hususunda farklı gerekçelerle bir ittifakın olmadığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler: