Özet:

Osmanlı Devleti’nde ilk nüfus sayımı II. Mahmud döneminde yapılmaya başlanmıştır. 1831 senesinde başlanılan sayımlar 1844 yılına gelindiğinde hemen hemen imparatorluğun her tarafında tamamlanmıştı. Askeri amaçlı yapılan bu sayımlarda sadece erkek nüfus kaydedilmişti. Bununla birlikte nüfus defterlerinden bölgenin idari, iktisadi ve sosyal yapısı hakkında da önemli detaylar tespit etmek mümkündür. Nitekim defterlerin genelinde hane reislerinin yanı sıra herhangi bir mesleği icra eden diğer sakinlerin de mesleki durumları belirtilmiştir.    Çalışmanın ana kaynağı olan 29 Zilhicce 1246 tarihli 1988 numaralı Kayseri nüfus defteri mufassal bir defter olup 139 varaktan oluşmaktadır. Söz konusu nüfus defteri Kayseri şehir merkezinde Müslümanların yaşadığı 85 mahalleyi konu edinmiştir. 1831 senesinde Kayseri merkez mahallerinde yaşayan Müslüman erkek nüfusun kayıt altına alındığı defterde, kişilerin isimleri, fiziksel özellikleri, lakapları, unvanları, meslekleri ve göç durumları gibi önemli bilgilere yer verilmiştir. Neredeyse her hane reisinin icra ettiği mesleğin kaydedildiği defter, Kayseri’de icra edilen meslek çeşitliliğini göstermesi açısından fevkalade önemlidir. İdari (muhtar gibi), dini (imam, müezzin, dersiam gibi), askeri (redif, mansure, onbaşı gibi) görevlilerin yanı sıra ferraş, dellal, kahveci, amele, hamal, güherçileci, tüccar, çiftçi, bakkal, demirci ve daha pek çok meslek dallarının icra edilmesi, Kayseri’deki ticari, iktisadi ve sosyal hayatın renkliliği ile çeşitliliğini göstermektedir. Çalışmada 1831 tarihli 1988 numaralı Kayseri Müslim nüfus defteri ışığında, Kayseri’deki bu meslek zenginliği ve çeşitliliğini yansıtmaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler: