Özet:

Müzeler, somut ve somut olmayan kültürel mirasın, doğal ve teknolojik mirasın toplanması, belgelenmesi, korunması, sergilenmesi, yorumlanması ve araştırılmasından doğrudan sorumludur. Müzelerin yönetim kurulları ve müze stratejik yönetim ve denetimiyle ilgili uzmanlar hem bu mirası hem bu amaçla sağlanan insani, fiziksel ve mali kaynakları koruyup etik çerçevesinde geliştirmekle yükümlüdürler. Etik, yanlışı doğrudan ayırabilmek amacıyla ahlak kavramının gereklerini ve doğasını anlamaya çalışmakta olan, Batı geleneği tarafından kimi zaman ahlak, ahlak felsefesi ya da ahlak bilimi olarak da anılan bir kavramdır. Uluslararası Müzeler Konseyi (ICOM), bu sorumlulukların sınırlarını ve müzecilikte standart yaklaşımları belirlemek amacıyla “Müzeler için Etik Kuralları” belirlemiş, asgari mesleki standartları saptayarak uluslararası müze topluluğu tarafından paylaşılan değerlerin tanınmasını teşvik etmiştir. Çoğunlukla müze tanımı ICOM tarafından değiştirildikçe müzecilikte etik yaklaşımlarının ve kodların da değiştiği izlenmektedir. Etik kodlar olarak bilinen bu referans aracı müzecilik yaklaşımları açısından alan uzmanlarına rehberlik etmekte ve beklenen mesleki uygulamayı ayrıntılandıran kurallarla desteklenen bir dizi prensip olarak sunulmaktadır. Etik kodlar müzeler için profesyonel bir kendini kontrol aracı olarak tasarlanmıştır. ICOM, üye müzelerin bu kuralları kabul etmelerini ve müzecilik çalışmalarında bu kurallara uymalarını beklemektedir. Müze etik kodları ilk olarak 1986'da kabul edildikten ve 2004'te yenilendikten sonra 38 dile çevrilmiş ve müzelerin sürdürülebilirliği sağlayabilmek için göz önünde bulundurması gereken şartlar arasında benimsenmiştir. Müze çalışmaları kapsamında sürdürülebilirlik, müze çalışmalarının ilk ilkelerini gözden geçirmeyi, toplulukların kültürel gereksinmelerini ve olanaklarını değerlendirmeyi, kuruluşların bu kültürel durumlara ne kadar yöneldiğini incelemeyi içerir. Sürdürülebilirliği destekleyecek etik kodlar müzelerde koleksiyon yönetimi, sergileme ve yorumlama süreçleri, satın alma ve mevzuata uyum süreçleri, müze kaynaklarının yönetimi, müzede güvenlik, iade ve tazminat, müze etkinliklerinin planlanması, toplumla ve izleyicilerle ilişkiler gibi müzeyle ilgili çeşitli konuları ele almaktadır. Etik kodlarınönemli işlevi müzelerin insanlığın doğal ve kültürel mirasını koruma, yorumlama ve tanıtma süreçlerinde oluşan bilgi birikimini geliştirmek ve bu sürecin birincil tanıklıkları olarak gelişen müze tanımına uyum sağlanmasını kolaylaştırmaktır. Geleceğin müzesinin “radikal şeffaflık, sosyal sorumluluk ve kurumsal ahlak” kavramlarını yeni etik kodlar olarak ele almalarının beklendiği postmodern müzecilik sürecinde ICOM, müze profesyonellerinin değerleri ve ilkeleri uygulamalarına yardımcı olmak için pratik vaka çalışmaları da dahil olmak üzere tüm dünyada düzenlenen eğitim oturumları sırasında hazırladığı etik kodları tanıtmakta ve savunmaktadır. Bu çalışma, ICOM tarafından hazırlanan müze etik kodlarından hareketle ulusal müze etik kodlarını belirleyen İngiltere, Avustralya, Kanada, Amerika Birleşik Devletleri ve Güney Afrika’daki müzecilik çalışmalarını kapsamakta ve COVID 19 salgını sonrasında beliren “müzecilikte yeni normal” sürecinde benimsenecek etik kodları belirlemeyi amaçlamaktadır. Çalışmada müze etik kodları bağlamında bu ülkelerde gerçekleştirilen müzecilik çalışmalarında toplumsal işlevlerin yeri ve önemini vurgulanarak, etik kodların kullanım biçimleri çağdaş müze tanımı bağlamında toplumsal işlevler üzerinden değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler: