Özet:

Bir konu üzerinde belirli usûl ve kurallara uyularak yapılan tartışma anlamına gelen münâzara kelimesi, terim olarak gerçeğin bilinmesine yönelik tartışmaların yöntem ve kurallarını araştırıp belirleyen ilmî disiplini ifade eder. Tartışmacıların kendi düşüncelerini tezler halinde ileri sürdükleri ve bu görüşlerini getirdikleri örnekler ve delillerle ispatlama yoluna gittikleri münazaranın türleri; bilimsel münazara, siyasî münazara, felsefî münazara, dinî münazara ve edebî münazaradır. Bunların içinde en yaygın olanı bir müellif tarafından gece ile gündüz, kılıç ile kalem gibi iki zıt veya farklı unsurun konuşturulması, kendi erdem ve üstünlüklerinin dile getirilmesi ve karşı tarafın delillerini çürüterek galip gelinmesi şeklinde gerçekleşen edebî münazaradır. Münazara, türlü mevzuları içine alan ve karşılıklı fikir ve temayüllerin çarpıştırılması için istifade edilen edebî bir şekildir. Bu yüzden bu tür eserlerde tezatları pek açık, yahut da adları daima beraber geçecek kadar ikiz olan en az iki zıt varlık ya da kavramın çatışması söz konusudur. Çoğunlukla iki kişi veya iki kavram arasındaki münazaralar yanında ikiden fazla unsurun birbirine karşı üstünlüklerini ortaya koymak üzere yaptıkları münazaralara da rastlanmaktadır ki bu yazının konusunu teşkil eden 1875-76 tarihli taşbasma Fevâkihü’l-Kulûb böyle bir münazaradır. Hakkında herhangi bir bilgiye ulaşamadığımız Ahmed Hayret-i Dağıstânî tarafından mef’ûlü mefâilün feûlün kalıbıyla ve mesnevi nazım şekliyle kaleme alınmış olan Fevâkihü’l-Kulûb; erik, çilek, kiraz, vişne, şeftali, kayısı, elma, armut, ayva, nar, narenc, turunç, portakal, limon, üzüm, fındık, ceviz, kestane, badem, fıstık, dut, hünnap, incir ve hurmadanoluşan 24 meyvenin bahar mevsiminde bir bahçede üstünlük mücadelesine giriştikleri ve bu mücadelenin sonunda hurmanın galip geldiği bir meyveler münazarasıdır.

Anahtar Kelimeler: