Abstract:

Müşterek hayat bireye birçok görev ve sorumluluklar yüklemektedir. Zira hayatımıza müdahil olan paydaşlarımızla bir düzen içinde yaşamak belli başlı normlarla mümkündür. Bu bağlamda değerler, toplumsal düzenin sağlanmasında, insani ilişkilerin düzenlenmesinde, dışsal ahlaki normların içselleştirilmesinde bir ölçek vazifesi görür. Değerler, özellikle sosyal hayatın içerisinde her ne olursa olsun dikkate alınmak durumundadır. Bu bağlamda ülkemizde 2005 yılı itibariyle Milli Eğitim Bakanlığı ilköğretim ve ortaöğretim müfredatını Değerler Eğitimi felsefesi çerçevesinde planlamaya başlamış, 18 Temmuz 2017 tarihinde yaptığı basın açıklamasında müfredatta temel alınan on kök değeri sunmuştur. Buna göre müfredatta temel alınan kök değerler şu şekildedir adalet, dostluk, dürüstlük, öz denetim, sabır, saygı, sevgi, sorumluluk, vatanseverlik, yardımseverliktir. Çalışmada değerler eğitimi müfredatının temel aldığı kök değerlerden biri olan öte yandan ahlak felsefesinde pek çok değerin öncülü mahiyetindeki adalet değeri ele alınmıştır. Şöyle ki, adaletin olduğu her yerde huzur, güven, mutluluk, özgürlük tecelli eder. Bu denli önemli olan ve ideal toplumun temelini oluşturan bir değerin, bireylerdeki algısını ortaya koymak da oldukça elzemdir. Bu nedenle çalışmada, geleceğin mimarı olan çocukların adalet değerini nasıl algıladığı ve onların adalet değerine yükledikleri doğru ve yanlış anlamları mecaz yoluyla, temel nitel araştırma deseni kullanılarak incelenmiştir. Merriam’a (2013) göre nitel çalışmalarla “bireyin gerçeği, sosyal dünyalarıyla etkileşim içerisinde olarak nasıl inşa ettiği üzerine yoğunlaşılır”. Bu çalışmada ise bireyin kendi yaşamında adalet değerini ve duygusunu nasıl anlamlandırdığı mecazlar yoluyla betimlenmiştir. Bu amaçla maksimum çeşitlilik örneklemesi kullanılarak, 9 ve 17 yaş aralığındaki ve Türkiye’nin farklı yedi bölgesinden toplam 525 öğrenciye ulaşılmıştır. Bu bağlamda adalet değerinin neye/kime, niçin benzediği sorulmuş ve alınan cevaplar “niçin” sorusu dikkate alınarak gerekçeli kodlama yapılmış ve temalandırmalar yapılmıştır. Araştırmaya katılan 525 öğrencinin % 35 ini adalet değerini TDK’ da (2005) verilen anlamı bağlamında doğru temel anlamı ile betimlemişlerdir. Adaletin temel anlamını vurgulayan öğrencilerin % 17.5 i “hakkaniyetli olma” ya vurgu yapmış, 525 öğrencinin % 22 si adalet değerine yanlış anlam yükleyerek kavram yanılgılarını sergilemişlerdir. Kavram yanılgısına sahip öğrencilerin % 20’si adaleti eşitlik ile karıştırmışlardır. Öte yandan mecazlarda adaletin kaynağı, uygulayıcıları, sonucu, sembolleri, timsalleri üzerinde de durulmuştur. Bunun yanı sıra öğrenci yaşlarının büyüdükçe, adaleti “sitemli ifadelerle” anlatmaya çalıştıkları fark edilmiş, yaş arttıkça öğrencilerde adaletin yanlış anlamı olan “eşitlik” ten, doğru anlamı olan “hakkaniyetli olma” ya doğru bir yönelme olduğu görülmüştür.

Keywords: