Özet:

Erken Cumhuriyet döneminde yetişmiş ve nitelikli emek gücünün çok zayıf olması nedeniyle, dönemin sanayi yatırımlarında ortaya çıkan işçi yetersizliği ve işgücü devri gibi sorunlar kamu fabrikalarında çalışanlara yönelik bir sosyal olanaklar/uygulamalar sürecini başlatmıştır. Sanayi altyapısı ne kadar iyi olursa olsun, yeterli nitelikte işgücü kaynağının mevcut olmaması nedeniyle fabrikalarda beklenen miktarda ve kalitede üretimin gerçekleştirilemeyeceği anlaşılmış, çalışanların yetişmesi ve fabrikaya olan bağlılıklarının artırılmasına çalışılmıştır. Yetişmiş ve daimî işçi kadrosu yaratmayı amaçlayan bu sosyal olanaklar/uygulamalar kamu fabrikalarının kuruluşuyla başlamış, İkinci Dünya Savaşı ve sonrasında artış göstererek devam etmiştir. Bu amaçlarla kurulan fabrikalar bünyelerinde pek çok sosyal birimi barındıran ve kendine yetebilen yerleşkeler olarak tasarlanmıştır. Bu fabrikalar aracılığıyla çalışanlara sağlanan başta konut olmak üzere kültür, sanat, spor olanakları ve bunların yanında kreş, kantin, revir gibi imkanlar bir yandan işçilerin yaşam standartlarını yükseltirken; diğer yandan oluşturulan ortak toplumsal kimlik onların fabrikayla olan bağlarını güçlendirerek düzenli ve istikrarlı bir işgücü ordusu yaratılmasına aracılık etmiştir. Bu çalışmada Sümerbank aracılığıyla kurulan ilk Kamu İktisadi Teşekküllerinden (KİT) biri olan İzmit SEKA Fabrikasında Erken Cumhuriyet döneminde hayata geçen barınma, spor, kültür-sanat, beslenme, giydirme, sağlık, kreş ve kamp uygulamaları, salt ekonomik yönleriyle değil modernleşme ve toplumsal dönüşüm boyutlarıyla birlikte ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler: