Özet:

Fotoğraf teknolojisi, ortaya çıktığı andan itibaren içinde bulunduğu dönemin üretim koşul ve yöntemlerinden beslenmiştir. Bu koşul ve yöntemler bir yandan fotoğraf disiplininin teknik donanımını belirlerken diğer yandan estetik algısını şekillendirmektedir. Fotoğraf üretiminde kullanılan her bir teknik aracın bilimsel bir sürecin sonucunda ortaya çıkmış olması onun doğasında bulunan bilim sanat iş birliğini açıklamaktadır. Bu durum fotoğraf ve farklı disiplinlerin bir araya gelmesini sağlamakta ve sanatçılara farklı estetik potansiyele sahip bir alanlar yaratmaktadır. Fotoğraf endüstrisi, toplam 4 aşamadan oluşan Endüstriyel Devrimden beslenir. Endüstrideki son kırılmayı ifade eden Endüstri 4.0 ve dijital devrim, siber kültür çağıyla ortaya çıkan tüm sanal yaşantıları ve yapay zekâ tekniklerini kapsamaktadır. Bu teknik süreçte fotoğraf sanatı çağa ayak uydurup malzemesini siber dünyadan almaktadır. Yapay zekâ tekniklerinden olan Artırılmış Gerçeklik (AR) uygulamaları, fiziksel ve sanalı eşzamanlı olarak bir araya getirir ve fiziksel yönü mevcut olma özelliği taşıdığı için fotoğraf sanatına doğrudan ilham kaynağı olmaktadır. Çekişmeli Üretken Ağ (GAN) ve Değiştirilemez Jeton (NFT) ise AR’den farklı olarak fiziksellik barındırmayan, mevcudiyetleri sanal dünyaya ait yapay zekâ uygulamalarıdır. Bununla birlikte tüm bu yazılım temelli uygulamalar manipülasyona ortam sağladığı için fotoğrafın gerçeklikle olan ilişkisi tartışmalıdır. Geleneksel fotoğrafın birincil özelliklerinden olan gerçeklik temsili, söz konusu yapay zekâ uygulamalarında önemini yitirir ve fake adında yeni bir estetik kategorinin oluşmasını sağlar. Bu makalede AR, GAN ve NFT uygulamalarının gündeme getirdiği temsil, aidiyet, gerçek ve sahte kavramları analitik yaklaşım çerçevesinde, çeşitli sanatçı örnekleriyle betimleyici yöntem kullanılarak incelenmiştir. Bu bağlamda yapay zekâ ve fotoğraf sanatı arasındaki diyalektik ilişkiden yola çıkarak fotoğrafın bu yeni kavramsal ve estetik karakterinin deneyimletilmesi hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler: