Özet:

Başkent İstanbul’da geliştirilen Batılılaşma dönemi sanatının üslup özellikleri 18. ve 19. yüzyıllarda Batı Anadolu Bölgesi’nde yapılan mezar taşlarının form ve süsleme programlarında da görülür. Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi’ndeki 19. yüzyıl ilk yarısına tarihli mermerden onbir adet mezar taşı da yapıldıkları dönemin sanat zevkini yansıtmaktadır. 1-8 numaralı mezar taşı üçgen formlu tepelikli, 9-11 numaralı mezar taşı ise bitkisel tepeliklidir. Mezar taşları süsleme programındaki konularına göre mimari tasvirli (1-4), cami ve vazo-kâsede çiçek tasvirli (5-7), cami ve akantus tasvirli (8), çiçek tasvirli (9-10) ve vazoda stilize hayat ağacı tasvirli (11) şeklinde gruplandırılırlar. Hepsi kadınlara ait mezar taşlarında süslemeler tepelik bölümünde, tepelik ve kitabeyi ayıran kemerin oluşumunda ve kemerin köşelerinde yer almıştır. Bitkisel süsleme programındaki motiflerin sembolik anlamları vardır. Stilize edilmiş akantus, gül-goncagül, lale-dağ lalesi, selvi cennet bahçesinin simgeleridir. Cami tasviri mezar sahibinin Müslüman oluşuna vurgudur. Cami ve diğer mimari yapılar mezar sahibinin yaşadığı, gördüğü ya da görmeyi çok istediği bir yeri ifade etmektedir. Müzedeki mezar taşlarının süsleme programının yerleştirilme düzeni, İstanbul’dan kaynak alan ve Batı Anadolu’da geliştirilen, adeta standartlaşan bir düzenlemeye sahiptir. Baş taşlarının kaliteli, özenli işçiliğe sahip oluşları maddi imkanları iyi olan kişilerce yaptırıldıklarına işaret etmektedir. Mezar taşlarının İzmir atölyelerinde sipariş yoluyla yapılmalarının yanı sıra olasılıklardan biri de söz konusu atölyelerde çalışan gezgin ustalar ya da İzmirli ustaların yetiştirdiği yerel ustalar tarafından yapılmış olabilecekleridir.

Anahtar Kelimeler: