Özet:

İslâm düşünce tarihinin en önemli mütefekkirlerinden biri olan Gazzâlî, görüşleriyle dinî ilimlerin çoğunda ciddi değişimlere sebep olmuştur. Onun kelâm ilminde ise özel bir yeri vardır. Bu ilmin tarihinde yeni bir dönemi başlatan Gazzâlî, kendisinden sonraki gelişimi hem metot hem de muhteva olarak etkilemiştir. O, bu disiplinin geçmiş birikimine ve dönemindeki uygulamalarına yönelik önemli tespitlerde de bulunmuştur. Kelâmın İslâmî ilimler içindeki aslî ve temellendirici rolünün farkında olan Gazzâlî, dönemin şartlarının da etkisiyle bu ilmin metodundan ve yanlış uygulamalarından kaynaklanan sorunlara dikkat çekmiştir. Bazen bu eleştiriler topyekün bir kelâm sorgulamasına dönüşmüş ve bu tavır onun kelâma verdiği değer ve bu ilmin diğer ilimler içindeki konumu ile çelişir görünmüştür. Bu nedenle onun kelâmcılığı kadar kelâm ilmi ve kelâmcılar hakkındaki değerlendirmeleri de öteden beri tartışılmıştır. Bu çerçevede Gazzâlî’nin Eş‘arî kelâmına tamamen bağlı olduğu, mezhebini kısmen ya da tamamen terk ettiği, tasavvufa meylettiği, kelâmı felsefîleştirdiği ve kelâm ve felsefe düşmanı olduğu gibi, birbirinden oldukça farklı görüşler ortaya atılmıştır. Bu makalede, Gazzâlî’nin kelâm ilmi ve kelâmcılar hakkındaki görüşleri kronolojik olarak ortaya konulacak ve buradan hareketle onun kelâm algısı tespit edilmeye çalışılacaktır

Anahtar Kelimeler: