Özet:

Artan nüfusla birlikte beslenme, dünyada bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır. İnsan beslenmesinde, özellikle bitkisel yağlar enerji kaynağı olarak büyük öneme sahiptir. Bitkisel yağ açığımızın kapatılması için yüksek yağ oranı ve kalitesine sahip olan kolza gibi alternatif yağ bitkilerinin ekim nöbetine sokulması gerekmektedir. Artan yağlı tohum üretimimiz biyodizel üretimimizin de artmasına ve sonuç olarak bu ürünlerin ithalatının azalmasına neden olacaktır. Bu araştırma; Menemen-İzmir koşullarına uygun kolza çeşitlerini belirlemek amacı ile 2005/2006, 2006/2007 ve 2007/2008 yetiştirme sezonunda Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü deneme tarlalarında yürütülmüştür. Bu çalışmanın materyalini ülkemizde mevcut tescilli, üretim izinli çeşitler ile çeşit adayları oluşturmuştur. Yapılan değerlendirmeler denemelerde yer alan çeşitlerin tane verimi yanında bin tane ağırlığı, yağ oranı ve yağ verimi ile bitki boyu, yan dal sayısı, harnup sayısı, harnupta tane sayısı, çiçeklenme ve fizyolojik olum gün sayıları açısından istatistiki olarak farklı olduklarını ortaya koymuştur. Araştırmada; en yüksek (558 kg/da-1) ve en düşük (67 kg/da-1) tohum verimi 2005/2006 yetiştirme sezonunda srasıyla Standing ve Smart çeşitlerinden elde edilmiştir. En kısa çiçeklenme gün sayısı 2007/2008 yetiştirme sezonunda (79 gün) Jura ve en uzun çiçeklenme gün sayısı (155 gün) ise Fantasio çeşidinden 2005/2006 yetiştirme sezonunda saptanmıştır. En kısa fizyolojik olum gün sayısı 2007/2008 yetiştirme sezonunda (127 gün) Jura, ve en uzun çiçeklenme gün sayısı (201 gün) Labrador ve MG GR 058 çeşitlerinden 2005/2006 yetiştirme sezonunda belirlenmiştir. En yüksek bitki boyu 2005/2006 yetiştirme sezonunda 196,4 cm ile Colombo, en düşük bitki boyu ise 2007/2008 yetiştirme sezonunda 109,4 cm ile Tracia çeşidinde saptanmıştır. En yüksek yan dal sayıları 2005/2006 yetiştirme sezonunda 8,4 adet/bitki ile Capitol çeşidinde en düşük yan dal sayısı 3,1 adet/bitki ile 2007/2008 yetiştirme sezonunda Es-Hyromel çeşidinden elde edilmiştir. Harnup sayıları 2005/2006 yetiştirme sezonunda en yüksek olarak 386 adet/bitki ile Jura çeşidinde en düşük harnup sayısı 164 adet/bitki ile 2006/2007 yetiştirme sezonunda Carolus çeşidinden elde edilmiştir. Harnupta tane sayısı en yüksek olarak 2005/2006 yetiştirme sezonunda 29,0 adet/harnup ile Captan çeşidinden, en düşük ise 2007/2008 yetiştirme sezonunda 15,5 adet/harnup ile Capitol çeşitinde saptanmıştır. 1000 tane ağırlığına ait maksimum ve minimum değerler 2007/2008 yetiştirme sezonunda sırasıyla Hunter (3,70 g) ve Bristol (2,00 g) çeşitlerinde saptanmıştır. En yüksek yağ oranı 2007/2008 yetiştirme sezonunda % 46,47 ile Oase çeşidinden saptanırken, en düşük yağ oranı 2006/2007 yetiştirme sezonunda % 12,31 ile Es Nectas çeşidinde saptanmıştır. En yüksek yağ verimi 2007/2008 yetiştirme sezonunda 197,50 kg/da-1 ile Oase çeşidinden, en düşük değer ise yine aynı yetiştirme sezonunda 17,06 kg/da-1 ile Bristol çeşidinden elde edilmiştir. Araştırma sonuçları erkenci veya yazlık çeşitlerin kışlık çeşitlere göre yaklaşık olarak 2-3 hafta erken hasat olgunluğuna ulaştığını ortaya koymuştur. Bu durum ikinci ürün (mısır, ayçiçeği, susam, soya ve pamuk vb.) ekim tarihleri açısından önem taşımaktadır. Ayrıca kolza, münavebe sistemi içinde buğday ve kısıtlanan tütün alanları için de önemli bir alternatif ürün olarak karşımıza çıkmaktadır. Yapılan çalışmalar bölgede çeşide ve ekolojik koşullara göre 250-500 kg/da verim değerine ulaşılacağını ortaya koymaktadır. Birim alandan elde edilen yüksek tane ve yağ verimi kolzanın yağ açığımızın kapatılmasında önemli bir potansiyele sahip olduğunu açık olarak ortaya koymaktadır

Anahtar Kelimeler: