Özet:

Amaç: Bu derleme makalenin amacı salgı balı üretiminde esas rol oynayan ve Türkiye ve Yunanistan‘da doğal olarak bulunan böcek olan M hellenica‘nın tanımlanması, yayılışı ve biyolojisini kısaca açıklamaktır. Tartışma ve Sonuç: M hellenica çam ağaçlarında daha çok Pinus helepensis ve P brutia üzerinde yaşarlar. M hellenica az da olsa Göknar ve Ladin ağaçlarında bulunur Bodenheimer, 1953; Nikolopoulos 1959, 1964; Kailidis, 1965; Selmi, 1983; Gürkan ve Boşgelmez, 1989; Pollini, 1998). Bunun yanında başka bir tür olan ve M hellenica‘ya oldukça benzeyen M caucasica Kafkas dağlarında belirlenmiştir (Hadzibeyli 1969). M helenica çam balı üretiminde ana etken olan bir böcektir. Bu böcek Mart ortalarından sonra çam ağaçlarında görülmeye başlar ve her yıl bir nesil üretirler. Ağaç kabuklarının altında ve küçük oyuklarda salgıladığı pamuk gibi bir örtü ile kendini saklar. Genel olarak bu böcekler ergin durumda iken açık sarı renkte olup erginlerinde ağız parçaları yoktur. Ergin olmayan böceklerde ağız parçaları çok uzun, vücudun 3 katı cıvarında ve beslenmediği zamanlarda vücudun iç kısmında kıvrılmış olarak bulunur (Gounari 2006). M hellenica‘da genetik varyasyon oldukça düşük olmasına rağmen son yıllarda Türkiye ve Yunanistan‘dan alınan numunelerde populasyonlarn ayırt edilebileceği görülmektedir (Bouga ve diğ. Yayınlanmamış). M hellenica çam ağaçlarında emerek beslenir, pembemsi ve kırmızımsı tatlı salgı damlacıkları çıkarır. Bu damlacıklar bal arıları tarafından çam balına dönüştürülür. Ġlk çam ana salgı akımı Ağustos ortasından sonra başlar ve ikincisi Eylül ayında başlar ve Kasım ayı sonlarına kadar devam eder. Erken ilkbaharda ise üçüncü ana salgı akımı başlar. Bu tarihler coğrafik bölge ve iklim koşullarına göre değişiklik gösterebilir (Kailidis, 1965; Xidias, 1975; Santas, 1979, 1983; Selmi, 1983; Avtzis, 1985; Gürkan ve Boşgelmez, 1989; Gounari, 2006). Salgı akımının ve böceğin yoğun olduğu bölgelerde arıcılar çok sayıda koloniyi fazla rekabet endişesi olmadan kullanarak üretim yapabilirler. Çam balı kendine özgü kokusu, kimyası ve tat özellikleri ile ayrılır. Koyu kıvamlı, yüksek mineral içeriği, tatlılık oranı düşük, donmaya veya kristalize olmaya az meyilli olması nedeni ile orman balı tercih eden tüketiciler için değerli ve iyi bir ücretle talep edilmektedir. M hellenica bazı araştırmacılar tarafından zararlı olarak (Çanakçıoğlu ve Mol 1998) tanımlanmış, fakat böceğin çam ağaçlarını öldürmediği rapor edilmiştir (Fimiani ve Solino 1994, Yeşil ve diğ. 2005). Son yıllarda Zafiri ve diğ. (2007) tarafından yapılan araştırmalarda böceğin çam ağaçlarında floem dokusuna doğru ksilem‘e ulaşmadan dikine ve paralel olarak giderek ağacın kabuklarını fazla derinleştirmediği tespit edilmiştir. Sonuçta M hellenica ve çam ağaçları arasındaki ilişki uzun bir geçmişe dayanan, sosyo-ekonomik parametreleri de içeren karmaşık bir ilişkidir. Çam ağaçlarında M hellenica dışında az da olsa salgı balı üretiminde etken başka böcekler de bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler: