Özet:

XIX. yüzyıl başlarında Osmanlı Devleti ile Safevi Devleti arasındaki ilişkiler iki ülkenin ortak rakibi ve düşmanı Rusya ile mücadele noktasında yürümüştür. Bu süreçte İran’da Kaçar Hanedanı iktidara gelmiş ve Fransa’nın girişimleriyle üçlü bir ittifak kurulmaya çalışılmış, karşılıklı elçiler teati edilmiştir. Osmanlı Devleti 1807 tarihinde İran’a üçlü ittifak girşimiyle ilgili diplomatik görüşmelerde bulunmak üzere Mehmet Refi Efendi’yi göndermiştir. Kaynaklarda kişilik olarak “uyanık, siyaset işleri ve adabını bilen bir zat” şeklinde tarif edilen Mehmet Refi Efendi, bu elçiliği sırasındaki gözlemlerini ve anılarını geri dönüşünde Osmanlı merkezi yönetimine takdim etmiştir. Bu münasebetle onun İran elçiliğine dair iki adet Sefaretnâme’si bulunmaktadır. Bu sefaretnameler çeşitli kütüphanelerde el yazması halinde mevcut olduğu gibi 1914 tarihinde Tarih-i Osmanî Encümeni Mecmuası’nda yayınlanan matbu nüshası da elimizde bulunmaktadır. Mehmet Refi Efendi, Sefaretnâmelerinde Osmanlı-İran ilişkilerinin o dönemine ait detaylı bilgiler vermektedir. 1806 yılında Osmanlı Devleti ve İran, Fransa’nın teşvikiyle Rusya’ya savaş açmaya karar vermiştir. Böylece Osmanlı Devleti ve İran, Rusya ile savaş haline girmiş, bu da iki devleti birbirine yaklaştırmıştır. Böyle bir dönemde İran’a gönderilen Mehmet Refi Efendi’nin gözlemleri ve verdiği malumat önemlidir. Bu çalışmada öncelikle XIX. Yüzyıl başlarında Osmanlı-İran ilişkiler hakkında bilgi verildikten sonra Mehmet Refi Efendi’nin hayatı ve Sefaretnâme’leri ışığında İran elçiliği ve dönemin Osmanlı-İran ilişkileri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler: