Abstract:

Cerime, Osmanlı Devleti’nde belli suçları işleyen kişilerden alınan bir para cezasıdır. Osmanlı Devleti kendisinden önceki İslam devletlerinden farklı olarak para cezalarının kapsamını oldukça genişletmiştir. Yaklaşık 500 yıllık bir zaman diliminde bu sistem Osmanlı Devleti tarafından uygulanmıştır. Hangi suçlardan ne kadar para cezası alınacağı padişahlar tarafından yayımlanan kanunnamelerle belirlenmiştir. Cerime, ehli örf olarak isimlendirilen icra yetkisine sahip yöneticiler tarafından alınmıştır. Bir çok İslam devletinde para cezaları suiistimal edilebileceği gerekçesiyle uygun bulunmamıştır. Osmanlı hukuk ve idare sistemi bu cezaların suiistimal edilmesini önlemek ve idarecilerin hukuksuz bir şekilde cerime almasının önüne geçmek için kadı ve naiplerin bu konuda şuçlanan şahsı mahkum etmesi şartını getirmiştir. Sistemin yozlaşmasını önlemek için getirilen bu şart gerek kadı ve naipler ve gerekse ehli örf tarafından ihlal edilmiştir. Cerime, idare ve yargı tarafından amacından saptırılarak bir kazanç kapısına dönüştürülmüştür. Cerime uygulamasının bu zayıf yönünü bilen sultanlar Adaletnameler yayımlayarak bunun önüne geçmeye çalışmışlardır. Tarihi belgeler sultanların bu amaçlarına ulaşamadıklarını göstermektedir. Kadı sicilleri, Muhimme Defterleri, Şikayet Defterleri ve Eyalet Ahkam Defteri bu konudaki şikayet örnekleriyle doludur. Cerime uygulamasının en çok mağdur ettiği insanlar merkezden uzak köylerde yaşayan reayadır. Reayayı, hukuksuzluk yapan yöneticilere karşı koruyacak olan ve adaleti sağlamakla görevli olan kadı ve naiplerdir. Adalet sisteminin yozlaşması ve icra yetkisine sahip idarecilerle içli dışlı olması mağdur kesimleri korumasız bırakmıştır.

Keywords: