Özet:

Bu makalede Zemahşerî ve Tabâtabâî’nin Kur’ân’da muhkem ve müteşâbihle ilgili görüşlerinin mukayesesi yapılmaktadır. Çalışmanın amacı, bu iki müfessirin muhkem ve müteşâbihle ilgili görüşlerini kıyaslamaktır. Araştırma, Zemahşerî ve Tabâtabâî’nin muhkem ve müteşâbih hakkındaki görüşleri ile sınırlı tutulmaktadır. Çalışma, nitel bilgi toplama yöntemlerinden yazılı doküman incelemesine dayanmaktadır. Bu kapsamda, literatür taramasından elde edilen veriler, bütüncül bir bakış açısıyla metin analizine tabi tutularak değerlendirilmektedir. Muhkem, “anlaşılmasına yönelik hiçbir şüphe olmayan ve herhangi bir açıklamaya gerek kalmadan kolaylıkla anlaşılan söz” demektir. Müteşâbih ise “birden fazla manaya ihtimali olan ve anlamlarını tespit etmek için başka karinelere ihtiyaç duyulan ifade” anlamına gelmektedir. Kur’ân’da muhkem ve müteşâbih kavramlarına işaret eden üç âyet bulunmaktadır. Bu çerçevede Âl-i ‘Imrân 3/7. âyet, Kur’ân âyetlerinin muhkem ve müteşâbih olmak üzere ikiye ayrıldığını; Zümer 39/23. âyet, Kur’an’ın müteşâbih bir kitap olduğunu; Hûd 11/1. âyet ise Kur’an âyetlerinin muhkem kılındığını bildirmektedir. Mu‘tezile ekolüne mensup bir âlim olan Zemahşerî ve Îran’da Şiî kültürü ile yetişmiş bir müfessir olan Tabâtabâî, tefsirlerinde Kur’ân’da muhkem ve müteşabihi konu edinen âyetleri yorumlamışlardır. Bu doğrultuda sözü edilen müfessirlerin görüşlerinde “müteşâbih âyetlerin râsih kimselerce muhkem âyetler ışığında te’vîl edilebileceği” konusunda benzerlik söz konusu iken, “râsih kimselerin kimler olduğu” noktasında farklılık vardır. Bu bağlamda Zemahşerî’ye göre râsih kimselerden maksat “ilimde derinlik kazanmış kişilerdir.” Tabâtabâî ise râsih kimselerden kastın “ehl-i beyt imamları ile masum imamlar” olduğunu dile getirmektedir. Bu görüş farklılığında, mezhep mensubiyetinin etkili olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler: