Abstract:

Osmanlı ekonomisinin dünya ekonomisiyle bütünleşmesi ve tarımsal üretimin demiryolları aracılığıyla ihraç imkânına kavuşması, Anadolu’da ticari hayatı göreceli olarak zenginleştirmiştir. Bu ticari canlılığın yaşandığı Orta Anadolu gibi belli bölgelerde oluşmaya başlayan sermaye birikimi, iktisadi hayatın ve sermayenin millileştirmesine çalışan devlet yönlendirmesi ve desteği, bankacılık alanında yerel bankaların ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bu yerel bankalardan biri de Aksaray Halk İktisat Bankasıdır. Aksaray milletvekili Alibuçukzade Vehbi öncülüğünde Aksaray, Niğde ve Nevşehir gibi bölgelerden milletvekilleri, din adamları ile tüccar, esnaf ve arazi sahipleri tarafından kurulan Aksaray Halk İktisat Bankası, Aksaray ve çevresinin iktisadi ve ticari hayatına çok önemli katkılarda bulunmuştur. Sermaye açısından Aksaray ve çevresinde kurulan yerel bankalar içerisinde güçlü bir yapıya sahip olan Aksaray Halk İktisat Bankası, 1929–1930 ekonomik krizinin olumsuz etkileriyle 1931 yılından itibaren mali sıkıntılar yaşamaya başlamıştır. Bankanın içine düştüğü olumsuz gelişmenin bir başka önemli sebebi, Bankanın kurucu hissedarı, yöneticisi ve her şeyi durumunda olan Vehbi Bey’in 1932 de İstanbul’da hayatını kaybetmiş olmasıdır. Özel olarak Aksaray’ın Niğde vilayetine bağlı bir ilçe durumuna düşürülmesi ve yaşanan mali sıkıntılar ve genel olarak merkezileşme ve devletçilik uygulamaları bu bankanın sonunu hazırlamıştır. Bankalar Kanunu’nun yürürlüğe girdiği 1936 yılından itibaren bir takım sıkıntılar yaşamaya başlayan Aksaray Halk İktisat Bankası, bu yasanın öngördüğü düzenlemelere uyum sağlamak adına ödenmiş sermaye miktarı 200.000 TL’ye çıkartmış ancak sermayesi öngörülen miktardan aşağı olduğu gerekçesiyle mevduat kabul etmesine izin verilmemiştir. Aksaray Halk İktisat Bankası kısa ömrüne rağmen bölge ekonomisinin gelişmesine ve halk arasında tasarruf bilincinin oluşturulmasında önemli bir rol oynayarak yerel sermaye birikimine katkıda bulunmuştur.

Keywords: