Abstract:

Oğuzların, Eski Türkçe Dönemi’nden beri var olduğu bilinmektedir. Varlıkları; hem devlet (Köktürk ve Uygur Devleti) içinde hem de dilde kendini göstermiştir. Eski Türkçe döneminden beri tarih sahnesinde oldukları bilinen Oğuzların dilinin yazı dili konumuna gelmesi, 13. yüzyıla rastlamaktadır. Bu durum, Oğuz Türkçesinin Arapça ve Farsçaya karşı kazandığı başarıdır. Oğuzcanın ilk basamağı olan Eski Anadolu Türkçesi içerisinde Beylikler Dönemi, Türkçe eser bolluğunun yaşandığı bir dönemdir. Bu dönem sanatçıları, Türkçeyi kullanma konusunda bilinçli bir tutum sergilemiştir. Eserlerinden, Türkçe ile edebî eserlerin de yazılabileceğini ispat etme çabasında oldukları anlaşılmaktadır. Bu dönem sanatçılarından biri de Hoca Dehhânî’dir. Divan’ı bulunana değin yaşadığı yüzyıl ile ilgili farklı görüşler bulunan Hoca Dehhânî, adından genellikle din dışı konularda yazdığı şiirlerle söz ettirmiştir. Divan’ının bulunmasıyla Şeyhoğlu ve Ahmedî’nin çağdaşı olduğu ve 14. yüzyılda yaşadığı kesinlik kazanmıştır. Divan’ındaki şiirlerden, onun dinî-tasavvufî ifadeler de kullandığı anlaşılmaktadır. Arapça ve Farsça terkipleri neredeyse hiç kullanmamış olması, anlatımını deyim, atasözü ve kalıp ifadelerle zengin ve güçlü kılması, onun Türkçeyi bilinçli bir şekilde kullandığını göstermektedir. Eserinin konu yelpazesindeki genişlik, kendisinin dil ve üslubundaki bilinçli tutum, Beylikler Dönemi ile örtüşmektedir. Bu durum, çalışmamızın hareket noktasını oluşturmaktadır. Bu çalışmada, Divan’ın dil bilgisel özelliklerinin, Beylikler Dönemi ile ne ölçüde örtüştüğü belirlenmeye çalışılacaktır. Eser, ses ve şekil bilgisel açıdan değerlendirilecek, Beylikler Dönemi ile benzerlik ve farklılıkları ortaya konacaktır.

Keywords: