Abstract:

Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun do¤u segmentleri üzerinde yer alan Niksar Havzas› 1939 ve 1942 depremleri ile iliflkili birbirine paralel olmayan iki ana fay ile s›n›rl›, genç sigmoidal bir çek-ay›r havzad›r. Fay geometrisi havzan›n düzensiz DKD kenar›nda karmafl›kt›r. Burada genç Pliyo–Kuvaterner yafll› volkanik kayaçlar havza sedimanlar›n› da kesen do¤rultu-at›ml› fay çiftleri boyunca yüzeye ç›kmaktad›r. Niksar havzas› civar›nda yüzeyleyen volkanik kayaçlar yüksek hassasiyetli K-Ar yötemiyle yaflland›r›lm›fl olup, yafllar 542 ± 9 ka ve 567 ± 9 ka aras›ndad›r. Lavlar ço¤unlukla alkalin (sodyumca zengin) özelliktedir ve bazaltik trakiandezit (Mujearit) and trakiandezit (benmorit) ile az oranda sub-alkalin bileflimli dasit, andezit, riyodasit ve riyolitten oluflmaktad›r. Bazaltik ve felsik lavlar aras›nda büyük bir bileflimsel boflluk olmas›na ra¤men, ana ve iz element da¤›l›mlar› hem bazaltik hem de felsik lavlar›n eflkökenli oldu¤unu gösterir. Ana oksitlerin ile iz elementlerin bollu¤u sistematik olarak bu bileflimsel da¤›l›m içinde çeflitlilik sunmaktad›r. Gözlenen fazlardaki fraksiyonel kristalleflme ortaç ve ileri derecede geliflmifl ürünlerdeki farkl›l›¤› ifade etmektedir. Derinde bazaltlardaki amfibol fraksiyonelleflmesi silikatca doygun bir yönelime neden olurken, alkali feldispat fraksiyonelleflmesi ise kristalleflmenin son evrelerini iflaret etmektedir. Belirgin kabuksal kirlenme geliflmifl magma içerisinde oluflmufltur, fakat kirlenme genellikle bunlar›n bazaltik ürünlerinde çok az yada hiç yoktur. Alkali bazaltik kayaçlar OIB (okyanus adas› bazaltlar) benzeri, LILE, HFSE, LRE zenginleflmesi ve az miktarda ilksel manto de¤erlerine nazaran azalma gösteren HREE de¤erleriyle karakterize edilen iz element da¤›l›mlar› sunmaktad›r. Tüm jeokimyasal da¤›l›mlar farkl› derecelerdeki k›smi ergime olay›n›n birleflik etkisini, fraksiyonel kristalleflmeyi ve de¤iflik derecelerde kabuksal kirlenmeyi göstermektedir.

Keywords: