Özet:

Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan itibaren konumu ve verimli toprakları sayesinde sürekli göç alan Sakarya, ev mimarisi konusunda zengin bir yöre olmasına rağmen 1. derecede deprem kuşağında bulunduğu için sık sık depremler yaşamış ve bu depremlerden en çok evler büyük zararlar görmüştür. Depremlerden en az zarar gören Taraklı ilçesindeki evler dışında merkez ilçe ve diğer ilçelerden çok az ev günümüze ulaşabilmiştir. XIX. yüzyıl sonlarından daha eski örneklere rastlayamadığımız bu evler plan ve işlevsellik bakımından Türk mimarisinin yayıldığı geniş coğrafyada yer alan evlerle benzer özellikler göstermekle birlikte, bezeme bakımından başkent İstanbul’a olan yakınlığından dolayı özellikle XIX. yüzyıl moda beğenisinin etkisi altında kalmışlardır. Evlerde görülen bezemelerde Barok, Rokoko, Ampir ve Neo-Klasik unsurlar Batılılaşma Dönemi Osmanlı sanatının programına uygun olarak seçmeci bir biçimde uygulanmıştır. XVIII. yüzyıl sonlarından itibaren İstanbul’da ve aynı zamanda Anadolu’da da izlenen Batı sanat geleneklerini yansıtan bu moda beğenisi, yapıların esas kuruluş ve çizgilerini pek değiştirmişse de dekorasyonda; Barok kartuşlar, girlandlar (asma çelenk), “S” “C” kıvrımlar, istiridye motifleri, natüralist çiçekler, manzara tasvirleri, natürmortlar gibi Batılı motiflerin oluşturduğu kompozisyonları hâkim kılmıştır. Sakarya ve ilçelerindeki evlerde bezeme malzemesi başta ahşap olmak üzere, boya, metal ve alçı malzemeden oluşmaktadır. Bu maddeler; kalemişi, çakma, oyma, ajur, kabartma, döküm ve dövme gibi tekniklerle desenli hale getirilmişlerdir. İncelediğimiz evlerde bezemelerin en yoğun görüldüğü yerler daha ziyade evlerin iç mekânlarında, özellikle de evlerin başodalarında önem kazanmaktadır. Bu odalarda tavanlar, tavan göbekleri ve duvarlar bezemelerin yoğunlaştığı yerlerdir. Başodaların dışında diğer bölümlerde de tavan ve duvarların yanı sıra kapı, korkuluk, sütun başlıkları, çatı saçakları ve kemerler gibi mimari elemanlarda karşımıza çıkmaktadır.<

Anahtar Kelimeler: