Özet:

Bu makale uluslararası ilişkiler teorisyenleri arasında geliştirdiği bakış açısıyla faklı bir yere sahip olan Raymond Aron’un yaklaşımını tanıtmayı ve değerlendirmeyi amaçlamaktadır. 20. yüzyılın önde gelen Fransız düşünürlerinden olan Aron uluslararası ilişkiler disiplininde genellikle klasik realizmin teorisyenleri arasında gösterilmektedir. Eserleri yakından incelendiğinde aslında Aron’un klasik realizmin determinist yapısına yönelik önemli eleştiriler ortaya koyduğu görülmektedir. Makalede öncelikle realizmin temel kavramları ve argümanları ele alınmıştır. Daha sonra Aron’un neden realist teori içinde değerlendirildiği ve bu teoriye yönelik eleştirileri incelenmiştir. Sonuç olarak makale Aron’un klasik realizmin indirgemeci anal izlerinin ötesine geçerek gerçeği tüm yönleriyle kavramaya çalışan bir yaklaşım ortaya koyduğunu iddia etmektedir. Aron ekonomi teorilerine benzer bir şekilde uluslararası ilişkilerin genel ve sistematik bir teorisini oluşturmanın mümkün olmadığını ancak tarihsel-sosyolojik bir perspektifte uluslararası ilişkilerin karmaşık doğasının anlaşılabileceğini savunmaktadır. Aron, sosyal bilimlerin kanunlara dayanmadığını ve ancak olayları anlamanın mümkün olduğuna işaret etmektedir. Bu şekilde zıtlıkların ve ikilemlerin ötesine geçmeyi hedefleyen Aron felsefenin, sosyolojinin ve tarihin metodolojik kazanımları temelinde uluslararası ilişkiler teorisinin oluşturulabileceğine inanmaktadır. Her şeyden evvel, uluslararası ilişkiler teorisi “kavramsal analize” dayanmalıdır. Böylece, anahtar kavramları tanımlamak ve sosyolojik olarak ampirik gerçekleri tasvir etmek gereklidir. Bu nedenle Aron güç çerçevesinde tanımlanan ulusal çıkar kavramının rasyonel bir tanımının yapılamayacağını savunmuştur. Aron’a göre, güç peşinde koşmayı dış politikanın tek ve bütüncül hedefi olarak düşünmek aslında bilimsel bir önermeyi değil, ideolojik bir tercihi yansıtmaktadır. Esasen hiçbir devlet gücü sırf güçlü olmak için istememektedir. Güç aslında barışa ulaşma, itibar sağlama, ya da bir fikrin yayılması gibi başka bir hedefe ulaşmanın bir aracıdır. Devletlerin dış politikada takip ettikleri hedeflerin tipolojisini (güç-itibar-fikir) geliştiren Aron bu tipolojiden hareketle stratejik-diplomatik tutumların belirsiz bir yapıya sahip olduğunu öne sürmektedir. Devletlerin dış politikada farklı hedeflerinin bulunması ulusal çıkar kavramının rasyonel bir tanımının geliştirilmesine engel olmaktadır. Buna ek olarak, Aron ulusal çıkarın iç politikadan, devlet içindeki farklı sınıfların beklentilerinden ve siyaset algısından bağımsız bir şekilde tanımlanmasının mümkün olmadığına işaret etmektedir. Böylelikle, devletlerin aynı siyasal anlayışı benimsediği homojen sistemler ve devletlerin farklı değerlere, ideolojik tutumlara yöneldiği heterojen sistemler Aron’un realist okulaönemli teorik katkılarından biri olarak değerlendirilebilir. Bu yazıda incelenen Aron’un uluslararası ilişkiler yaklaşımı klasik realizm teorisyenlerinin analizlerini sorgulayarak daha kapsamlı bir realist çerçevenin oluşturulmasını sağlamıştır. Esasında Aron’un analizlerini gözden kaçırmak pozitivizm ve post-pozitivizm arasında köprü kurma fırsatını kaçırmak olarak değerlendirilebilir. Gerçeği tek bir nedene ve tek bir açıklamaya indirgeyici realist bakış açısını eleştiren Aron böylece uluslararası sistemi iç ve dış değişkenlerin etkileşimini dikkate alarak incelemenin öncülüğünü yapmıştır. Bu yönüyle Aron, uluslararası ilişkilerde realist gelenek içinde gerçeği tüm yönleriyle kavramaya çalışan daha derinlikli bir analiz çerçevesi ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler: