Abstract:

Türk halk edebiyatı, kaynağını halkın geçmiş deneyimleri ile gelecek hayallerinden alır. Halkın yaşam birikimini yansıtan edebî ürünler, bir taraftan sosyal, psikolojik ve dil bilimsel işlevleriyle diğer taraftan geçmiş dönemlerin kazanımlarını geleceğe taşımasıyla önemli araçlardır. Bu edebi geleneğin oluşturulması, zenginleştirilmesi, temsil edilmesi ve geleceğe aktarılması hususlarında önemli roller yüklenen âşıklar, yüzyılların deneyiminden süzülen birikimi kendi bilgi ve deneyimleriyle zenginleştirerek sözün ve sazın etkileyici gücüyle bize sunmuşlardır. Âşıklar, sözün ve sazın insan ruhu üzerindeki etkileyici ve geliştirici gücünden yararlanarak didaktik tür, biçim ve içeriklerle bazen doğrudan bazen dolaylı bir şekilde nasihat/öğüt temalı icralarla folklor ürünlerinin eğitme işlevini yerine getirmişlerdir. Bu çalışmada amaç, XVI. yüzyıldan XXI. yüzyıla kadar farklı özellik ve birikimleriyle geleneği şekillendiren saz şairlerinin şiirlerinde yer alan nasihat temalarını ortaya koymaktır. Âşıkların şiirlerinde doküman inceleme tekniği ve içerik analiz yöntemiyle tespit edilen başlıca nasihat konuları “Dinî ve Tasavvufî”, “Genel Ahlak”, “Bireysel ve Toplumsal Hayat” ile “Doğa ve Doğal Hayat” olmak üzere toplam 4 ana bölüm halinde sınıflandırılmıştır. Zengin örneklerle detaylandırılan bu dört bölümde toplumda bilge, yol gösterici ve kanaat önderi olarak kabul edilen âşıkların aşk, özlem, hasret, ölüm, yiğitlik, inanış, töre ve doğa gibi her türlü bireysel ve toplumsal soruna dair tespit ve çözümlerini halka sundukları elde edilen verilerle görülmüştür. Halkın eğitilmesinde ve terbiye edilmesinde önemli bir araç olarak görülen nasihat anlatım tutumunun, âşıklar tarafından şiirlerde doğrudan veya dolaylı olarak sıkça kullanıldığı içerik analizleriyle ortaya konmuştur.

Keywords: