Özet:

Tenasüh, ruhun bir bedenden başka varlıklara geçmesidir. Edebî eserlere yansıyan tenasüh inancının gelişmesinde ebediyet arayışı hâkimdir. Semaî kitaplarda yer alan bir âlemden başka bir âleme geçişten bahseden ayetler ve peygamber mucizeleri, zamanla halk muhayyilesinde ebediyet çağrışımları oluşturmuştur. Bu çağrışımlar sayesinde kitabî kıssalar ve kişiler hakkında dönüşümü konu alan rivayetler oluşturulmasına yol açmıştır. Evliya menkıbeleri, ilkel inanç sistemlerinin öğretileri de zaten insan zihninde mevcut olan ebediyet arayışı doğrultusunda tenasüh inancını geliştirmiştir. Halk edebiyatımızda çok daha fazla örneği bulunan dönüşüm, Klâsik edebiyatımızda ölümden sonraki varoluşu ihsas ettirme yönüyle işlenir. Klâsik edebiyatımızda ölüm, bir başka boyuta geçiş olarak algılandığı için, korku ile algılanmaz. Ölüm sonrası ruhun başka bir boyuta geçişin yanında başka bir varlığa dönüşme inancı da mevcuttur. Bu inançta menkıbe ve diğer ölüm ritüellerinin etkisi de bulunmaktadır. Âşık ölümden sonra toprağa karışarak sevgilinin kapısına rüzgâr tarafından taşınır. Mezarında biten otlar sevgili adını söyler. Aşk ateşiyle yanarak ölürse küllerinden yeniden doğarak ölümsüzlüğe ulaşır.

Anahtar Kelimeler: