Abstract:

Son yıllarda dünyada EBOLA, SARS CoV-1, MERS gibi patojenik yeni viral suşların ortaya çıkması, özellikle de son örnek olarak yeni koronavirüs suşu Covid-19 ile küresel pandemi tehditine neden olmuştur. Bu salgın ile mücadelede ilaçların ve aşıların hızla geliştirilmesi önem kazanmıştır. Aşılar, vücudun bağışıklık sistemini antijeni tanıması maksadıyla uyaran ajanlardır. Son dönemlerde, geleneksel aşılardan kaynaklanan riski azaltabilecek yeni bir aşı formu tanıtıldı. Bu aşılar, genetiği değiştirilmiş bitkilerden üretilen yenilebilir aşılardır. Bitkisel esaslı aşılar, klinik düzeydeki adaylar için umut verici sonuçlar sağladığından Covid-19'a karşı mücadelede de etkili olabilme ihtimali olan bir teknolojidir. Enjekte edilebilir aşılar, yüksek oranda protein verimlerini sunan ve İyi Ürün Üretimi (GMP) süreçleri altında Virüs Benzeri Partiküller (VLP) aşıları ve diğer biyofarmasötikler endüstriyel olarak kabul görmüş olan geçici eksprese sistemleri kullanılarak üretilebilmektedir. Ayrıca, bu yaklaşım ile bitki hücresi, antijen taşıyıcı ajan olarak hareket edebileceğinden oral aşıları geliştirme imkanı sunmaktadır. Yenilebilir aşıların üretiminde, gen kodlayan bakteriyel veya viral hastalığa neden olan ajan, immünojenik özelliğini kaybetmeden bitkilere dahil edilebilmektedir. Yenilebilir aşıların ana etki mekanizması, hastalığa neden olan yabancı bir organizmaya karşı sistemik ve mukozal bağışıklık tepkilerini aktive etmektir. Yenilebilir aşılar, seçilen bitki hücresine transgen eklenerek üretilebilmektedir. Günümüzde veterinerlik ve tıp alanında yenilebilir aşılar geliştirilmektedir. Toplum, yenilebilir aşıların kullanımı ve faydaları hakkında bilinçlendirilmelidir. Yenilebilir aşılar, geleneksel aşılarla karşılaştırıldığında; uygun maliyetli, verimli ve güvenlidir. Hastalıklardan daha iyi bir şekilde korunma için gelecek vaat etmektedir.

Keywords: