Özet:

Arapçada fiilden yapılan sıfatlar içinde özellik ve şekil açısından farklılık gösteren bir takım sözler vardır ki, bunlar Türkçedeki sıfat fiillere benzemektedir. Arap gramerinde bu çeşit sıfatlar ism-i fâil (şimdiki zaman sıfat fiiller) ve ism-i mefûl (geçmiş zaman sıfat fiiller) adını almaktadır. Eylemi sıfat şeklinde bildiren bu gramer sınıflandırmaları gerek klasik, gerekse modern Arapçada geniş bir şekilde kullanılmaktadır. Bu makalede bu çeşit sıfat fiillerin Arapçada en fazla hangi durumlarda yer aldığı ve ifade yöntemleri ele alınmıştır. Araştırmada Arapçada ism-i fâillerin ve ism-i mefûllerin, sıfat gibi kullanılmasının çok yaygın olduğu ortaya çıkmaktadır. Türkçede sıfat fiiller olarak adlandırılan bu türden kelimeler, Arapçada sıfat gibi istifade edilerek nitelendirdiği kelimeler ile malum kurallar dâhilinde bir uyum içinde bulunmuştur. Arapçada sıfat fiiller, fiil özelliği taşıdığı için kendisinden sonra nesne alması geniş yaygınlık kazanmıştır. Özellikle modern Arapçada çok yaygın olan bu metotta ism-i fâiller, eylemi şimdiki zamana daha net olarak konuşma anına bağlar ve cümlede muzârî fiil rolünü üstlenir. Arapça gramerinde ism-i fâil ve ism-i mefûl ıstılahları bu sıfat fiileri işaret etmek için kullanılmıştır. Bunlardan ilki işi icra edene, ikincisi ise üzerinde iş icra olunana işaret eder. Bu modeller içinde fiillerden türeyen, türediği fiilin ifade ettiği eylemi gerçekleştiren ve fiilin ifade ettiği mânâ ile geçici bir süre nitelenen ve vasıflanan etken şahsa delalet eden kelimeler ism-i fâiller adı altında öğrenilmektedir. Aksam-ı seb‘a ) yedi kısım( olarak adlandırılan yani kök harfinin cinsine göre bölünen fiillerin ism-i fâillerinde bir takım ibdâl (değişme) kuralları olsa da tüm çeşitlerde ism-i fâiller sülasi (üç harften oluşan) mücerret mâlûm fiilden fa:il, ism-i mefûller ise mefûl kalıbı vasıtası ile yapılmaktadır. İsm-i fâiller eylemi yapan türemiş bir isim, ism-i mefuller ise o eylemden etkilenen ismi gösteren türemiş bir isimdir. Bir diğer ayırt edici unsur ise zaman anlayışıdır. Sıfat-ı müşebbehelerde zaman anlayışı yoktur. Çünkü özellik ve nitelemenin kalıcı bir şekilde devamlı olması onu zamana tâbi olmaktan kurtarmıştır. Ancak sıfat fiiller olan ism-i fâillerde, hâl ve eylem sıfat şeklinde belirtildiği için bunların zamana bağlı olması şarttır. Eylemin gerçekleştiği yerde zaman vardır. Bu bakımdan sıfat fiiller cümlede sıfat şeklinde kullanılmasının yanı sıra tam fiil olarak da görev ala bilirler. İsm-i fâiller Arapçada fiil olarak kullanıldıklarında ismi haber bildirir, eylemi ve durumun zamanını konuşma anına bağlar. Aynı düşünceleri ism-i mefûller için de söylemek mümkündür. Ancak ism-i mefûllerin meçhûl, müteaddi (geçişli ) fiillerden yapıldığı dikkatten kaçmamalıdır. Bu çalışmada söz edilenlerin yanı sıra sıfat fiillerin Arapçada en yaygın özellikleri de incelenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: