Bu çalışma ile öngörülen, teknokültürel ve sosyokültürel incelemeler bağlamında Osmanlı’da, modern öncesi pratiklerden moderne olan dönüşüm sürecine dair yapılan araştırmalarda ihmal edilmiş bir konuyu, son dönemlerde gün yüzüne çıkarılan arşiv ve literatür çalışmaları ile birlikte gündeme taşımaktır. Çizilen bu çerçeve içinde Osmanlı’da zaman-mekân kavrayışındaki değişim, söz konusu kültürel ortamda yaşanan toplumsal dönüşümleri endüstri devrimi önkoşuluna dayandıran metinlerin ötesinde irdelemek için önemli bir parametre olarak öne çıkar. Öyle ki zaman-mekân kavrayışındaki değişimi izlemek ve kavramak Osmanlı’da ve Osmanlı’ya özgü gündelik ritimler ile ilişkilenen olguların anlamlandırılması için gereklidir. Bu bağlamda makale, “Müneccimler, Muvakkitler ve Eşref Saatler: Osmanlı’da 19. Yüzyıl Öncesinde Zaman-Mekân Kavrayışı” başlığı altındaki ilk bölümde modern süreçler öncesi Osmanlı’da gündelik hayatın ritmini belirleyen, doğal ve kozmolojik olgularla olan ilişkiyi ortaya koymaya çalışacak; ardından “Osmanlı’da Yeni Zaman-Mekân Kavrayışı ve Modernite” başlığı altında doğanın ampirik gözlemine dayanan kozmolojik sabitlerin aşınmaya başlamasıyla ortaya çıkan modernite deneyimini dönem metinleri eşliğinde irdeleyecektir. Bu anlamda, “kozmoloji, astronomi (ilm-i heyet), astroloji (ilm-i nücum)”, “müneccimbaşılık ve müneccimler”, “müneccimbaşı takvimleri”, “zayiçe, ve eşref saatler” ile “muvakkitler, muvakkithaneler” ilk bölümün konuyu inceleyeceği olgulardır. Bu örüntü Osmanlıda psikososyal yapının işleyişine dair bir görünüm sergilemesi bakımından başlı başına, modern öncesi döneme dair bir tanım olarak değerlendirilmelidir. Söz konusu olgular, doğanın ve özellikle gökyüzünün ampirik gözlemine dayalı bir ritmik düzen önerisini, döngüsel zaman-mekanı kavrayabilmek ve bu düzenden, modern zaman-mekana, yani doğanın yerine geçen yeni bir düzen önerisine geçişi açıklayabilmek için önemlidirler. İkinci bölümde ise gelenekselden moderne olan dönüşümde, döngüsel zaman-mekan kavrayışında yaşanan aşınmalar irdelenecektir. Amaçlanan, söz konusu aşınmanın modern dönem ile olan toplumsal ve kültürel ilişkisini ortaya koymaktır. Bu nedenle bu bölümde, aşınmayı gündemine taşıyan dönemin öne çıkan figürleri ve aşınmayı konulaştırdıkları metinleri incelenecektir. Ahmet Mithat, Adab-ı Muaşeret yahut Alafranga; Ahmet Rasim, Şehir Mektupları; H. Hamid, “Şems-i Tarih-Zeval-i Saat”; Ahmet Samim, “Vaktimizi Bilelim”; Falih Rıfkı Atay, Eski Saat, Ahmet Haşim, “Müslüman Saati” ve Ahmet Hamdi Tanpınar, Saatleri Ayarlama Enstitüsü zaman-mekan kavrayışında yaşanan değişimin etkilerinin inceleneceği örnek metinlerdir. Metinler birbiri ile ve konu ile ayrıca değerlendirme bölümünde ilişkilendirileceklerdir. “Hicri-kameri takvimin aşınması”, “alaturka saatin aşınması”,“gece-gün sınırının aşınması” bu alt bölümün içeriğini oluşturan döneme ait olgulardır.
Alan : Eğitim Bilimleri; Filoloji; Güzel Sanatlar; Hukuk; İlahiyat; Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler; Spor Bilimleri
Dergi Türü : Uluslararası
Benzer Makaleler | Yazar | # |
---|
Makale | Yazar | # |
---|