Özet:

Yaşanılan ortamlara ilişkin insanların geçmişten bugüne en fazla merak ettikleri konuların başında yer adları ve bu yer adlarının ne anlam ifade ettiği konusu gelmektedir. Yerleşim merkezlerine ait isimler çoğu kez geçmişte yaşananları, bugünü ve doğal çevreyi anlamlı kılar. Yer adları, özellikle kültürel coğrafya çalışmalarına katkı sağlamaktadır. Bir yerleşim yerine ait adlandırmalar o bölgenin mazisi, coğrafi özellikleri, insan özellikleri ve düşünme biçimleri hakkında ipuçları verir. Başka bir deyişle geçmişin mekânda yeniden ruh bulup canlanması ile yer adları da o yerleşim merkezinde ete kemiğe bürünürler. Bu çalışmada Eleşkirt ve çevresindeki köy yerleşmelerinin geçmişten bugüne isimlerinin ortaya çıkışı ve bu isimlerde tarihsel süreç içerisinde yaşanan değişimler üzerinde durulmuştur. Ayrıca mevcut köy adlarının toponomik incelemesi yapılarak adlandırmaların nasıl ve neye göre yapıldığı da gözler önüne serilmeye çalışılmıştır. Durum çalışması deseni ile yapılan bu araştırmada, köy adlarının tarihsel değişim süreci incelenirken doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Güncel köy adlarının toponomik inceleme ve sınıflandırması yapılırken ise Gülensoy (1998) tarafından, Anadolu coğrafyasındaki yaşam merkezlerinin isimlerinin tasnifindeki kıstaslar kullanılmıştır. Yapılan incelemeler sonucunda geçmişten bugüne birçok medeniyete ev sahipliği yapan Eleşkirt ve çevresindeki köylerin adlarının %84’lük bir oranda değişime uğradığı ve yeni isimleri ile eski isimleri arasında anlamsal olarak önemli farklılıklar bulunduğu tespit edilmiştir. Eleşkirt ve çevresindeki köy isimlerinin toponomik analizi yapıldığında ise su kaynakları, litolojik özellikler, topoğrafya özellikleri, iklim koşulları gibi doğal ve fiziki koşulların etkisinin olduğu, aynı zamanda bunun yanında tarihi faktörler ile özellikle Cumhuriyet döneminde milli değerlerin yani egemen devlet gücünün de etkili olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler: