Abstract:

Özet Sigorta sözleşmesi, önceden ödenen bir prim karşılığında, bir kimsenin ya da bir şeyin herhangi bir yönden ilerde karşılaşabileceği zararı gidermek için yapılan sözleşmedir. İnsanoğlu tarih boyunca kendisini müstakbel kazalardan korumaya çalışmıştır. Bu sebeple sosyal yardımlaşmadan başlayan süreç sonucunda özel sigortaya kadar varmıştır. Ticaretin gelişmesi ile birlikte süreç hızlanmış ve deniz kazalarına ilişkin ilk sigorta türevleri ortaya çıkmıştır. Deniz sigortacılığını hayat ve yangın sigortaları izlemiştir. Osmanlı Devleti’nde sigorta benzeri kuruluşlar varolmuştur. Ahilik ve derbendlik gibi kavramlar yolcuları veya üyeleri rizikolardan korumak amacıyla faaliyet göstermişlerdir. Ancak özellikle de gayrimüslim vatandaşların talebi üzerine 19. yüzyıldan itibaren modern anlamda sigortacılık faaliyetleri görülmeye başlanmıştır. Avrupa’da da olduğu gibi Osmanlı Devleti’nde de görülen ilk sigorta deniz taşımacılığı sigortası olmuştur. Deniz sigortacılığı ile ilgili verilmiş olan fetvalar bu sigorta türünün genelde gayrimüslim tebaa tarafından tercih edilmesi sonucunu doğurmuştur. 1870 Büyük Beyoğlu yangınından sonra yangın sigortası da yaygınlaşmıştır. Şeyhülismanın yangın sigortasına cevaz vermesi, bu sigorta türünün yaygınlaşmasında önemli bir etken olmuştur. Hayat sigortası için tam tersi bi kanıya varmak mümkündür. Hayat sigortasına fukahâ tarafından cevaz verilmemiştir. Osmanlı Devleti’nde sigortacılığın gelişmesi, devletin nispeten zayıf olduğu bir döneme denk gelmektedir. Özellikle yabancı sermaye elinde şekillenen sigortacılık faaliyetleri uzun süre denetimden uzak kalmıştır. 1850 tarihinde Kanunname-i Ticaret yürürlüğe girmiş akabinde ise 1863 tarihli Kanunname-i Hümayun-ı Ticaret-i Bahriye yürürlüğe girmiş ve düzenlemenin 11. faslı deniz kazalarına ve bunlara karşı yapılacak deniz sigortalarına ayrılmıştır. Sigorta şirketlerinin denetimine ilişkin ilk kanun olan, 1914 tarihli Ecnebi Anonim Sermayesi ve Eshama Münkasim Şirketler ile Ecnebi Sigorta Şirketleri Hakkında Kanunu-ı Muvakkat yürürlüğe girmiştir. Bu çalışmada sigortanın gelişimi ve Osmanlı hukukuna girişi ele alınacaktır. Bu inceleme yapılırken sigorta kavramının Osmanlı Devleti’ne geç girme ve gelişememe sebepleri irdelenecektir.

Keywords: