Özet:

Savaş bölgelerine yakın meskun mahaller, savaşın her oluşumundan etkilenmiştir. Çanakkale cephesi açısından da Gelibolu kasabası, -cepheye çok yakın olması hasebiyle-savaşın her yükünü çekmiş, sakini ile beraber pek çok kara günler yaşamıştır. Deneme niteliğindeki bu çalışmayla, kasabanın etrafında savaş devam ederken, kuşbakışı olarak Gelibolu’da neler yaşandığı aktarılmaya çalışılmıştır. Lojistik destek birliklerinin faaliyetleri birlik intikalleri sağlık hizmetleri ve hastaneler lojistik hizmetlerden ve kahraman Türk komutan, ve asker ve halkın fedakarlıklarından bahsedilmeye çalışılmıştır. Düşman bombardımanının başlarında Tekirdağ’da bulunan 3 üncü Kolordu, daha sonra Gelibolu’ya alınarak Çanakkale Boğaz’ı bölgesinin karadan yapılabilecek çıkarmalara karşı savunulmasıyla görevlendirilmiştir. Karargah, Gelibolu’dadır. Komutanı da General Esat Paşa’dır. 5 nci ve 7 nci Tümenler de, Gelibolu berzahı/dar geçidi kesiminde konuşlanmıştır. Mareşal Liman von Sanders, 5 nci Ordu Komutanlığına atanmış ve Gelibolu’daki Fransız Konsolosluk binası karargah ve makam olarak tahsis edilmiştir. Göreve başlamak üzere 26 Mart’ta Gelibolu’ya gelen Mareşal, aynı gün Bolayır’a hareket etmiştir. Gerek bu hareketi, gerekse gelişinin ilk haftasından itibaren bölgede aldığı ve almayı düşündüğü düzenlemeler, Onun, büyük ölçüdeki İngiliz çıkarmalarının, Saros Körfezi’yle Anadolu kıyılarından beklediğini kanıtlamıştır. Artık Ordu karargahı ve bağlıları, Gelibolu’dadır. 1 nci Ordu Komutanı Golç Paşa, karargahını Gelibolu’da kurdu. 19 ncu Tümen Bandosu, Gelibolu’dadır. 2 nci Hafif Erzak Kolu, 3 ncü Hafif Erzak Kolu, 2 nci Ağır Erzak Kolu, 3 ncü Ağır Erzak Kolu, cephane deposu, Seyyar Hastane, 3. Kolordu’nun ambar ve imalathanelerinin bir bölümü Gelibolu’dadır. 5 nci Ordu’nun gereksiniminin karşılanabilmesi için 27 Mart 1915 tarihinde Gelibolu’da 5 nci Ordu Menzil Müfettişliği kurulmuştur. Birlikler bazen gemilerle Gelibolu’ya çoğu zaman İstanbul’dan Edirne’ye, Edirne’den Uzunköprü’ye demiryolu ile Uzunköprü’den de Gelibolu üzerinden cepheye yürüyüş kolunda intikal etmişlerdir. Gelibolu’da gerektiğinde gemilerle gelen birliklerin sıcak yemek alabilmeleri için bir iaşe merkezi kurulmuştur. Tekirdağ, Karabiga ve Gelibolu’daki un fabrikaları da faaliyette olduklarından yiyecek ikmalinde büyük bir zorluk çekilmiyordu. Menzil ambarlarından birisi, Gelibolu’dadır. 14 ncü Kolordunun da ùarköy ve Gelibolu üzerinden iaşe edilmesi Levazım Dairesince uygun görülmüştür. 5 nci Ordu için Uzunköprü-Gelibolu arasında çalışan cephane menzil hattının daha önce olduğu şekilde faaliyete devam etmesi ve bu amaç için verilen kolların başka bir hizmete verilmemesi uygun görülmüştü. Harbiye Nezareti, 5 nci Ordu’nun Mayıs ayındaki ihtiyacı olan 211 ton etin temini hakkında 3 Mayıs’ta Gelibolu Mutasarrıflığı’na gerekli emri daha önce bildirmişti. Gelibolu’dan gelen cevapla da bu miktarın karşılanabileceği, ancak Haziran ayı için başka bir yardımın beklenmemesi gerektiği kaydedilmişti. Burası gerekçe olarak da Gelibolu’ daki gayrimüslimlerin savaş dolayısıyla başka yerlere nakledilmesinden dolayı nüfusun iyice azalmış olduğu belirtilmişti. Edirne vilayetinin diğer kaza ve köylerinde ise el koyma (vaz-ı yed) işlemleri tamamlanmamış olmasına rağmen koç, koyun, keçi, kuzu, oğlak olarak Tekalif-i Harbiye suretiyle 10.000 baş hayvan tedarik edilmiştir. Geriye nakil esnasında Gelibolu'da geçici olarak Ordu Baştabip Muavini ve Ordu Karargah Tabiplerinden oluşan bir Sıhhi Yardım Heyetine kontrol ettirerek yaralıların tedaviye ihtiyaç olanlarına gerekli olan tedavi yapılmış geriye nakledilemeyecek derecede acil tedaviye ihtiyaç duyulanlar gemiden alınarak Gelibolu'daki iki hastaneye sevkleri yapılmıştır. Daha önce Gelibolu Askeri Hastanesi 250 yataktan 1000 yatağa çıkarılmış ve ayrıca Fransız mektebinde 200 yataklı bir Kızılay hastanesiyle 150 yataklı bir harp hastanesi açılmıştı. Bunlar Gelibolu merkezinin bombardımanı üzerine bir kısmıyla Lapseki’ye ve büyük kısmıyla da Tekirdağ’a taşındı. Geriye kalan 150 yataklı kısım 4 Mayıs’taki durumdadır ve acil vakalar için bırakılmıştır. Akın akın gelen yaralıların bakımı için İstanbul hastanelerinde çalıştırılmakta olan Tıbbiye öğrencileri Nisan 1915’te Reşit Paşa Vapuru’na bindirilen Sungurlu Taburu ile Çanakkale’ye ve oradan Gayret-i Vataniye muhribi himayesinde Gelibolu’ya getirilmiş, hastanelere dağıtılmışlardır.

Anahtar Kelimeler: