Abstract:

Bu çalışma, hem Hanefîlere hem de Mâlikilere göre istihsân teorisini ve istihsânın konularının Makâsıdu’ş-Şerîʿa ile bağını açıklamayı amaçlamaktadır. Ayrıca Mâliki Mezhebinin bu alandaki meşhur rolü yanında, hüküm verirken Makâsıd düşüncesini esas alma hususunda Hanefî Mezhebinin (hakettiği şekilde öne çıkarılmayan) rolü gösterilmeye çalışılmıştır. Bu yüzden ilk olarak makâsıdın kelime ve terim manaları üzerinde durulmuş, ardından her iki mezhep alimlerinin tarihsel kronolojisi de dikkate alınarak, Hanefî ve Mâliki mezheplerinde istihsânın zaman içerisinde kazandığı anlam ve boyutların gelişimi ortaya konulmaya çalışılmıştır. Mâliki ve Hanefî mezheplerinin hem ilk dönem hem de daha sonraki dönem alimlerinin, istihsânın hücciyyeti ile ilgili olarak ileri sürdükleri deliller değerlendirilmiş ve istihsânın kısımlarından bahsedilmiştir. Son olarak, İstihsân bahisleri ve makâsıdu’ş-şerîʿa arasındaki ilişkinin mahiyeti beyan edilmiş, her iki mezhebin furuʿ fıkhından, istihsânın makâsıdu’ş-şerîʿaya ne denli dayalı olduğunu ve ona hizmet ettiğini gösteren örneklerle çalışma bitirilmiştir. Bu çalışmanın sonucu ise şudur: İstihsan, genel ve yerleşik kuralların tatbik edilmesi halinde Şeriat’ın maksat ve hedeflerinden sapmanın söz konusu olacağı durumlarda maslahat ve adaletin tezahürü mahiyetindeki makâsıdu’ş-şerîʿaya dönmektir.

Keywords: