Özet:

Çalışma, Norbert Elias’ın bilgi ve bilgi sosyolojisi düşünceleri ile Karl Mannheim’ın bilgi ve bilgi sosyolojisi çıkarımlarına yönelik eleştirilerini kapsamaktadır. Elias’ın Mannheim’a eleştirisi, Mannheim’ın bilgiyi ve bilgi sosyolojisini yalnızca ideolojik bir unsur olarak kabul etmesi olmuştur. Elias’a göre Mannheim, bilginin oluşumunu ve toplumsal bilgilenimi var olan sınıf ve tabaka yapılarının rekabete dayalı ideoloji çatışmalarına bağlamıştır. Dolayısıyla Manheim’ın bilgi sosyolojisi çözümlemeleri de sınırlılık ve yetersizlik göstermiştir. Mannheim, toplumsal düzen içinde sosyopolitik bir dayatmadan uzak biçimde oluşabilecek entelijansiya yapısını hem toplum için kültürel içerikler hem de bilim için bilgi yüklü içerikler üretmede tek çare görürken bunun aksine Elias, hiçbir insanın toplumdaki tabakalardan ve sınıflardan kopuk biçimde var olamayacağını, kapalı insan tasarımının sosyolojiye uygun düşmeyeceğini ve sonunda bilimsel yapılanmaların siyasi güçlere koşulsuz biçimde bağlı kalacağını savunmuştur. Ayrıca Mannheim’ın, söz konusu entelijansiya gibi uzmanlık yapılanmalarının kendi oluşumlarını toplumda kabul ettirebilmeleri yine toplum içinde yaygın olan ideolojik ve sosyopolitik tutumların içinden çıkagelmek ile olabileceği iddiası, Elias için tam anlamıyla tarif edilen yapılanmaların var olan usdışı ve bilim dışı durumlarını meşrulaştırma gereksinimidir. Elias’ın savına göre, Mannheim ve onun öncesinde dile getirilen bilgi argümanları, toplumsuz birey kabulünü bilgi sosyolojisinine yerleştirerek hem bilginin çözümlenişini hem de bilgi sosyolojisini sınırlamışlardır. Bunun yerine Elias, bilginin ve bilgi sosyolojisinin toplumsal figürasyonlar çerçevesinde olagelmesini, bilgilenimde insan duygulanımının etkili olmamasını, doğal ve toplumsal olaylara karşı verilen tepkinin ussal sorgulamaya açık olması gerektiğini düşünmüştür. Buna ek olarak bilgi sosyolojisi için, herhangi bir düşünce yapısının ya da bilgi sisteminin, içinden çıkageldiği durumlar dikkate alınarak değerlendirilmesi yönünde yöntem niteliğinde bir önerisi olmuştur.

Anahtar Kelimeler: